ایستایی ادب صوفیانه در ترازوی نقادانه اقبال لاهوری

هدف این پژوهش، بازجست نگاه نقادانه و نواندیشانه اقبال لاهوری بر آراء صوفیان و حکمای مسلمان است. وی شاعر و متفکر پاکستانی و از شخصیتهای موثر در تجدید حیات دینی و ملی مسلمانان است که برای بیان مقاصد احیاگرانه خود، زبان فارسی را بهکار گرفته است. تامل در افکار معنوی- عرفانی اقبال لاهوری، نشان از صبغه قرآنی اندیشه او دارد. علاوه برآن، اقبال با افکار عرفانی صوفیان بزرگ اسلامی مانند حکیم سنایی، محیی الدین بن عربی، مولوی بلخی و دیگران انس وآشنایی عمیقی دارد. وی عرفان یونانی افلاطون را امری معقول و تهی از ذوق عمل می داند که تاثیر آن سبب رکود ادبیات ملل اسلامی شده است. او به خلاف نگرش مرتاضانه مکاتب عرفانی هندوان که روحیه رخوت را به جوامع شرقی تزریق می کند و به عکس سنت علم و عقل ستیزی و دنیاگریزی صوفیان مسلمان، عواملی همچون علم، عقلانیت، اجتهاد و عملگرایی را در پرتو عشق و شور دینی، برای بازیابی و تقویت عنصر خودی ضروری میداند. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیل محتوا میکوشد بازآفرینی سنتهای صوفیانه و اندیشه های شورآفرین عارفان مسلمان را در آثار اقبال لاهوری بپردازد.

Keywords:

اقبال لاهوری , مفاهیم عرفانی , سنن صوفیانه و عرفان اسلامی