بررسی عرفان خراسان در سده نهم از منظر جنون المجانین

 جنون المجانین تالیف قوام‎الدین سنجانی خوافی (734-820ق) از نگاشته های صوفیانه اوائل سده نهم هجری است که دربردارنده اطلاعات ارزنده ای از صوفیان آن روزگار، نحله های مذهبی و جریان های کلامی و نیز واردات و واقعات مولف است که با بیانی ادبی قلمی شده است. مولف، کوشیده تا مجالس و تاملات عرفانی خود را به شیوه پرسش و پاسخ، و اغلب به یاری تمثیل و زبان حال به مخاطب تفهیم کند و از این رهگذر به شرح و تاویل آیات، احادیث، اصطلاحات عرفانی و سروده ها پرداخته است. قصه شکارگاه (چهار برادر) و یا ابیات نخستین از غزل داد جاروبی به دستم آن نگار... ، از نمونه های تاویل عرفانی در محافل صوفیانه آن روزگارند که در جنون المجانین بازتاب داشته اند. خوافی با شرح مستوفی و نقد عقائد فرق اسلامی و نیز مفاهیم معرفت شناختی، بویژه در باب عقل و علم، انواع، حدود و ارتباط آنها با یکدیگر، از صبغه صرف عرفانی جنون المجانین کاسته و به دلیل ارادت به مولانا، در واپسین بخش، با ذکر غز ل هایی از کلیات شمس تبریزی به شیوه استقبال طبع آزمایی نموده است. جنون المجانین در چهار باب معتقدات، واردات، واقعات و اشعار نگارش یافته است.  پژوهش حاضر می کوشد تا با نقد و بررسی اقوال و تاملات عرفانی قوام‎الدین خوافی به بازشناسی بخشی از منظومه معرفت شناختی این دانشور گمنام راه جسته و جنون المجانین را بر اساس دو نسخه نویافته کهن به محک داوری درآورد. 

Keywords:

قوام‎الدین خوافی , جنون المجانین , کلام اسلامی , تصوف خراسان , وجوه ادبی , معرفت شناختی