نقش ویژگی های رده شناختی ساخت موصولی در تعیین ترتیب سازه ای فارسی

پژوهش حاضر در پی دست­یابی به دو هدف است؛ نخستین هدف، ارزیابی ساخت موصولی فارسی از تمامی جنبه ­های رده­ شناختی است. چرا که با وجود پژوهش­ های گوناگونی که در پیوند با ساخت موصولی فارسی و برخی فرایندهای نحوی قابل اعمال بر روی آن، انجام شده­ است، همچنان نیازمند پژوهشی جامع در ارتباط با ساخت موصولی فارسی بر مبنای همگانی­ های جهانی هستیم. هدف دوم پژوهش، بررسی نقش ساخت موصولی، بر اساس ویژگی­ های جهانی آن، به منظور تعیین رده زبانی فارسی، از جنبه ترتیب سازه­ای است. بر این مبنا، در بخش نخست، ساخت موصولی فارسی، از جنبه ­های کاربردشناختی و نحوی مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ های این بخش نشان می­دهد گونه فارسی هر دو ساخت موصولی هسته دار و بدون­ هسته را دارد اما بسامد کاربرد ساخت ­های موصولی هسته ­دار بالاتر است؛ هسته ساخت موصولی فارسی همواره خارج از بند قرار می­گیرد و بند توصیف­ گر، درون بند اصلی درونه می­شود؛ با توجه به اینکه این بندها در فارسی فقط پس از اسم ظاهر می­شوند، از میان پنج جهانی ممکن در این زمینه، فقط فارسی از حالت پس­ اسمی بهره می­برد. علاوه بر این، یافته ­های پژوهش در پیوند با هدف نخست نشان­ دهنده آن است که از میان چهار شیوه جهانی خلاء، ضمیر ابقایی، ساخت ضمیر موصولی و گروه اسمی کامل که برای موصولی ­سازی به کار می­روند، فقط فارسی از دو شیوه نخست استفاده می­کند. در بخش دوم پژوهش، پس از اینکه نقش ساخت موصولی در تعیین ترتیب سازه­ای از دیدگاه رده­ شناسان مختلف معرفی شد، ویژگی­ های ساخت موصولی فارسی به منظور پیش­بینی رده زبانی آن، بررسی شد. نتایج این بخش نشان می­دهد گونه فارسی برمبنای یافته ­های پژوهش­ های گرین­برگ (Greenberg,1963)، لمان (Lehman,1973) و ونمان (Vennman,1974) در این مورد، رفتاری شبیه به زبان­های SVO دارد. در حالی که ساخت موصولی فارسی بر اساس نتایج پژوهش درایر (Dryer, 2005) نشان می­دهد که در فارسی امکان وجود هر دو ساخت SOV و SVO وجود دارد.  

Keywords:

ساخت موصولی , هسته , بند پیرو , نشانه موصول , ترتیب سازه­ای