جستارهای زبانی در سوره ی حمد

زبان شناسی قرآن یکی از مباحث بحث برانگیزی است که ھمواره برای منکران قرآن کریم سخت ترین سلاح ادبی بوده و بر ھمین اساس محققان علوم قرآنی سعی بر بکارگیری این ابزار برای دفاع از حقانیت آن داشته اند. البته اگر این مھم قرآنی به صورت منسجم و دقیق مورد تجزیه و تحلیل واقع شود، ھم می توان به راز و رمزھای جدیدی از این کلام بی مانند پی برد و ھم دست ردی بر ادعاھای بی اساس منکران کلام الھی زد، چرا که رد شبھات منکران کلام خدا تاکنون بیشتر از طریق روایات و تفسیرھا و توجیھات فکری اندیشمندان اسلامی مورد بررسی و پژوھش قرار گرفته است و برخی از دانشمندان اسلامی بر اعجاز قرآن از نظر بلاغت آن یعنی فصاحت، استعاره، کنایه، مجاز و تشبیه تاکید دارند. اما پژوھشگران این نوشتار به دنبال این موضوع نیستند که صرفا فصاحت بلاغت قرآن را در آیه ھای سوره ی حمد بنمایانند و از عذوبت و طلاقت آیات و سجع ھای آن سخن برانند، بلکه برآنند به طرز قرار گرفتن لغات، ترکیبات و اصطلاحات قرآنی براساس علم صرف و نحو، بلاغت و علم الدلاله بپردازند تا از این طریق بتوان پرده ھا را تا حدودی کنار زد و به معانی نھفته در این کتاب بی نظیر دست یافت. بنابراین ھدف اصلی این پژوھش درک بھتر و بیشتر از آیات سوره ی مورد نظر و پی بردن به معانی درست آن است. مقاله ی حاضر در صدد تبیین آیات سوره ی حمد به شیوه ی توصیفی – تحلیلی با الھام از منھج تفسیرھایی ھمچون الکشاف زمخشری و البحر المحیط ابو حیان اندلسی است. در این پژوھش پس از بررسی آیات سوره ی حمد براساس روش ذکر شده این نتیجه حاصل می شود که یک واژه از قرآن ممکن است حامل معانی مختلف باشد نباید با دیدی تک بعدی آیات قرآن را بررسی نمود.

Keywords:

قرآن کریم , سوره ی حمد , تفسیر بیانی , زبان شناسی , زبان شناسی قرآن