مطالعه تطبیقی جایگاه، صلاحیت ها و نظارت بر سردفتران اسناد رسمی در نظام حقوقی ایران و فرانسه

داود انصاری - پژوهشگر حقوقی

چکیده

این یادداشت به بررسی تطبیقی جایگاه، صلاحیت ها و نظام نظارت بر سردفتران اسناد رسمی در نظام های حقوقی ایران و فرانسه می پردازد. در این راستا، ساختار دفاتر اسناد رسمی فرانسه مورد تحلیل قرار گرفته و با نظام سردفتری ایران مقایسه می شود. مطالعه حاضر با بهره گیری از منابع علمی و تخصصی فرانسه، از جمله کد نوتاریال ۲۰۲۵ و مقررات مربوط به مسئولیت و تعهدات سردفتران، تدوین شده است. 

مقدمه

سردفتران اسناد رسمی نقش حیاتی در تضمین امنیت حقوقی و اقتصادی جوامع ایفا می کنند. در نظام های حقوقی مختلف، جایگاه و صلاحیت های سردفتران متفاوت است. در این مطالعه، به بررسی تطبیقی ساختار و وظایف سردفتران در ایران و فرانسه پرداخته می شود. 

۱. جایگاه حقوقی سردفتران در فرانسه

در فرانسه، سردفتران به عنوان افسران عمومی منصوب می شوند و وظیفه تنظیم اسناد رسمی را دارند. آن ها تحت نظارت وزارت دادگستری فعالیت می کنند و مسئولیت های گسترده ای در زمینه های مختلف حقوقی دارند. 

۲. صلاحیت ها و وظایف سردفتران در فرانسه

سردفتران فرانسه مسئول تنظیم اسناد رسمی در زمینه های مختلفی از جمله معاملات ملکی، ارث، ازدواج و طلاق هستند. آن ها موظف به رعایت دقیق قوانین و مقررات مربوطه هستند و باید از صلاحیت های حرفه ای لازم برخوردار باشند. 

۳. نظام نظارت و مسئولیت سردفتران در فرانسه

سردفتران فرانسه تحت نظارت نهادهای مختلفی از جمله شورای عالی دفاتر اسناد رسمی فرانسه (Conseil supérieur du notariat) قرار دارند. آن ها موظف به رعایت کد اخلاقی حرفه ای هستند و در صورت تخلف، ممکن است با مجازات های انضباطی مواجه شوند. 

۴. جایگاه و صلاحیت های سردفتران در ایران

در ایران، سردفتران اسناد رسمی تحت نظارت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور فعالیت می کنند. آن ها مسئول تنظیم اسناد رسمی در زمینه های مختلف حقوقی هستند و باید از صلاحیت های حرفه ای لازم برخوردار باشند. 

۵. نظام نظارت و مسئولیت سردفتران در ایران

سردفتران ایران تحت نظارت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و کانون سردفتران و دفتریاران قرار دارند. آن ها موظف به رعایت قوانین و مقررات مربوطه هستند و در صورت تخلف، ممکن است با مجازات های انضباطی مواجه شوند. 

۶. مقایسه تطبیقی

در مقایسه بین دو نظام، می توان به تفاوت هایی در ساختار نظارتی، صلاحیت ها و مسئولیت های سردفتران اشاره کرد. در فرانسه، نظارت بر سردفتران توسط نهادهای مستقل و حرفه ای انجام می شود، در حالی که در ایران، نظارت بیشتر توسط نهادهای دولتی صورت می گیرد. 

نتیجه گیری

مطالعه تطبیقی نشان می دهد که هر دو نظام دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود هستند. فرانسه با داشتن نهادهای نظارتی مستقل و کد اخلاقی حرفه ای، توانسته است سطح بالایی از اعتماد عمومی را جلب کند. در مقابل، ایران نیاز به تقویت نهادهای نظارتی و ارتقاء سطح آموزش و تخصص سردفتران دارد. 

منابع

1. Code notarial - Édition 2025. LexisNexis. 

2. Responsabilité et obligations du notaire. Notaires de France. 

3. Réforme de la déontologie et de la responsabilité des notaires. Notaires de France. 

4. Notaire en France. Wikipedia. 

5. Diplôme d’études supérieures de notariat. Wikipedia.