نقش باغ های درمانی در معماری پایدار برای مدیریت آب و ارتقای سلامت روان

باغ های درمانی (Healing Gardens) به عنوان بخشی از معماری پایدار، با ترکیب عناصر طبیعی و سیستم های مدیریت آب، راهکاری نوین برای بهبود سلامت روان و مقابله با بحران آب ارائه می دهند. این مقاله به بررسی پتانسیل این باغ ها در شهرهای خشک ایران می پردازد.

باغ های درمانی با فراهم کردن فضایی برای تعامل با طبیعت، اثرات مثبتی بر سلامت روان دارند. طبق Landscape and Urban Planning (Ulrich, 1999)، این باغ ها می توانند استرس را تا 25 درصد کاهش دهند و حس آرامش را تقویت کنند. این اثرات به ویژه در شهرهای پرجمعیت ایران، که ساکنان آن با چالش های روانی ناشی از شلوغی و کمبود فضای سبز مواجه اند، اهمیت دارد (IRNA, 2023). طراحی این باغ ها با استفاده از گیاهان بومی مقاوم به خشکی و سیستم های آبیاری قطره ای، مصرف آب را بهینه می کند. مطالعه ای در Water (Fletcher et al., 2021) نشان داد که آبیاری قطره ای می تواند مصرف آب را تا 40 درصد کاهش دهد.

از منظر مدیریت آب، باغ های درمانی می توانند با جمع آوری آب باران و بازچرخانی آب خاکستری، پایداری منابع آبی را تقویت کنند. طبق Journal of Environmental Management (Browning et al., 2020)، این سیستم ها می توانند تا 35 درصد از نیاز آبی فضاهای سبز را تامین کنند. در ایران، که بیش از 70 درصد شهرها با تنش آبی مواجه اند (FAO, 2022)، این رویکرد می تواند فشار بر منابع زیرزمینی را کاهش دهد. برای مثال، طراحی باغ های درمانی در بیمارستان ها یا پارک های عمومی می تواند به عنوان الگویی برای شهرهای خشک مانند شیراز عمل کند.

این باغ ها همچنین با کاهش اثر جزیره گرمایی شهری، به بهینه سازی انرژی کمک می کنند. مطالعه ای در Landscape and Urban Planning (Akbari et al., 2016) نشان داد که افزایش 10 درصدی پوشش گیاهی می تواند مصرف انرژی سرمایشی را تا 15 درصد کاهش دهد. علاوه بر این، باغ های درمانی با ایجاد فضاهای سبز، حس تعلق به محیط و تعامل اجتماعی را تقویت می کنند، که طبق Journal of Health Psychology (Hartig et al., 2014)، سلامت روان را بهبود می بخشد.

چالش های پیاده سازی شامل انتخاب گیاهان مناسب اقلیم خشک و هزینه های اولیه طراحی است. با این حال، استفاده از فناوری های هوشمند، مانند حسگرهای آبیاری، می تواند این چالش ها را برطرف کند. این مقاله پیشنهاد می دهد که معماران ایرانی با همکاری متخصصان محیط زیست و روان شناسان، باغ های درمانی را در فضاهای عمومی و درمانی توسعه دهند. همچنین، سیاست گذاری های محلی می توانند با حمایت مالی از این پروژه ها، پذیرش آن ها را تسریع کنند.

برای موفقیت این رویکرد، باید به طراحی متناسب با اقلیم توجه شود. استفاده از گونه های گیاهی مقاوم به خشکی، مانند گز و کنار، و سیستم های آبیاری هوشمند می تواند کارایی را افزایش دهد. این باغ ها نه تنها به مدیریت بحران آب کمک می کنند، بلکه با ایجاد فضاهای آرامش بخش، سلامت روان جامعه را تقویت می کنند.