دانشجو؛ نیروی پیشران فردای ایران

۱۶ آذر، روز دانشجو، یادآور جایگاه تاریخی و اجتماعی قشر دانشگاهی در پیشبرد توسعه ملی و ارتقای آگاهی عمومی است؛ روزی که نه تنها نماد مقاومت و عدالت خواهی است، بلکه فرصتی برای بازخوانی نقش دانشجویان در مسیر علم، سیاست گذاری و آینده سازی کشور به شمار می آید. در جهان امروز که اقتصادهای بزرگ بر پایه دانش، خلاقیت، نوآوری و پژوهش بنا شده اند، دانشجویان بیش از هر زمان دیگر می توانند عامل تحول در حوزه های علمی، اجتماعی و فرهنگی باشند. دانشگاه به عنوان مرکز تولید فکر و تربیت نیروی متخصص باید امکان دهد تا دانشجو نقش خود را از یک فراگیر منفعل به یک بازیگر فعال در حوزه دانش، جامعه و حکمرانی ارتقا دهد.

نقش آفرینی دانشجویان زمانی اثربخش است که پژوهش ها و مطالعات آنان به مسائل واقعی جامعه و نیازهای کشور پیوند بخورد. تحقیقات دانشگاهی اگر صرفا در قالب پایان نامه ها و مقالات بدون کاربرد باقی بماند، تاثیر چندانی بر توسعه علمی و سیاستی نخواهد داشت. آنچه اهمیت دارد، تبدیل پژوهش به دانشی قابل استفاده، راه حل محور و مبتنی بر شواهد است؛ دانشی که بتواند به سیاست گذاران، مدیران و فعالان اجتماعی راهکارهای دقیق و قابل اجرا در حوزه هایی مانند محیط زیست، اقتصاد دانش بنیان، حکمرانی شهری، عدالت اجتماعی، سلامت عمومی و تحولات فناورانه ارائه دهد. امروز بسیاری از مشکلات کشور از جمله بحران آب، آلودگی هوا، فرسودگی حکمرانی، نابرابری های اجتماعی، مسائل فناوری و چالش های مدیریتی، نیازمند پژوهش های دانشگاهی چندرشته ای، علمی و مبتنی بر تجربه های جهانی است. نقش دانشجویان در این مسیر، نقشی اساسی و تعیین کننده است.

تجربه کشورهایی که توانسته اند از دانشگاه به عنوان موتور توسعه استفاده کنند، نشان می دهد که رابطه میان دانشجو، استاد، ساختارهای پژوهشی و حوزه اجرا باید تقویت شود. هر اندازه دانشجویان در پروژه های واقعی، کارآموزی های تخصصی، طرح های ملی و پژوهش های مشترک دانشگاه-دولت-صنعت مشارکت بیشتری داشته باشند، هم توان علمی آنان ارتقا می یابد و هم دانشگاه تبدیل به نهادی مسئله حل کن می شود. دانشجویان می توانند با اتکا به انرژی، انگیزه و نگاه نو، ایده هایی تولید کنند که مسیر آینده کشور را تغییر دهد؛ مشروط بر آنکه سازوکاری برای حمایت از ایده ها، تجاری سازی دستاوردها و پیوند دادن نتایج پژوهش ها با نظام تصمیم گیری وجود داشته باشد.

از سوی دیگر، نقش اجتماعی دانشجویان نیز نقشی مهم و چندبعدی است. دانشگاه باید فضای نقد سازنده، گفت وگو، مشارکت مدنی، کار داوطلبانه و فعالیت های اجتماعی را تسهیل کند تا دانشجو بتواند در کنار رشد علمی، مهارت های شهروندی، مسئولیت پذیری و کنشگری آگاهانه را نیز در خود توسعه دهد. حضور دانشجویان در فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و علمی می تواند به ارتقای سرمایه اجتماعی، تقویت هویت ملی و افزایش تاب آوری جامعه کمک کند. مهم این است که فعالیت دانشجویی نه به سمت شعارزدگی و سیاسی کاری، بلکه به سمت مشارکت آگاهانه و اخلاق مدارانه هدایت شود.

نکته دیگر، اهمیت نگاه آینده پژوهانه در دانشگاه و مطالعات دانشجویی است. در جهانی که فناوری هایی مانند هوش مصنوعی، زیست فناوری، رباتیک، داده های بزرگ و انرژی های نو در حال تغییر ساختارهای اقتصادی و اجتماعی هستند، دانشجویان باید مسلح به مهارت های نوین، تفکر خلاق، یادگیری مادام العمر و تحلیل آینده های ممکن شوند. پژوهش های دانشگاهی باید توان شناسایی فرصت ها و تهدیدهای آینده را داشته باشد و دانشجویان باید یاد بگیرند چگونه آینده را بسازند، نه اینکه فقط منتظر وقوع آن بمانند.

۱۶ آذر در حقیقت یادآور این واقعیت است که پیشرفت پایدار و همه جانبه بدون دانشگاه پویا و بدون دانشجو ی فعال، منتقد، فناور و پژوهش محور ممکن نیست. اگر دانشگاه در تولید دانش و دانشجو در تبدیل آموزش به کنش اجتماعی و علمی موفق عمل کنند، مسیر توسعه کشور روشن تر خواهد شد. امروز کشور بیش از هر زمان دیگری به پژوهش های علمی معتبر، پروژه های مشترک، نوآوری های دانش بنیان و حضور پررنگ دانشجویان در میدان حل مسائل نیاز دارد. روز دانشجو فرصتی است تا نقش واقعی دانشجویان در آینده ایران بازشناسی شود و اهمیت پژوهش های موثر، نقش آفرینی اجتماعی و مشارکت علمی آنان در قالب راهبردی ملی و پایدار مورد تاکید قرار گیرد.