مادری و جایگاه آن از منظر روان شناسی، فمینیست و اسلام

مادری و جایگاه آن از منظر روان شناسی، فمینیست و اسلام

1. بررسی نگاه روان شناسانه:

روان شناسی نوین معاصر، مادری را نه یک نقش صرفا زیستی، (یعنی نه به عنوان فقط تامین کننده نیاز زیستی) بلکه یک پیوند عمیق عاطفی - شناختی - رفتاری می داند (مثلث عشق مادری).

نکات موجود در این پیوند بدین شرح است:

• دلبستگی (Attachment): رابطه اولیه مادر و کودک، شالوده ی امنیت روانی، اعتماد و رشد روانی-اجتماعی در تمام عمر است. ولو زیگموند فروید هم به این مسئله قائل است که پیوند رابطه عاطفی مادر-فرزند (کودک با مادر) مبنای تمام روابط بعدی و جهت گیری های رفتاری است.
• مادر کافی بود (Good Enough Mother): یعنی مادری کامل لازم نیست؛ بلکه مادری کافی یعنی مراقبتی همراه با محبت، حضور و انعطاف.
• سلامت روان مادر = سلامت روان کودک: مادر سالم و حمایت شده، توان بیشتری دارد برای پرورش کودک سالم.

روان شناسی امروزه، بر ارزش نقش مادری تاکید بیشتری دارد، لیکن آن را انتخابی و قابل تقسیم با دیگران (پدر، خانواده و جامعه) جهت حل تعارضات ادیپی و الکترایی می داند.

2. بررسی نگاه فیمینست:

فیمینسم دیدگاه های گوناگونی درباره مادری دارد و نمی توان آن را یکدست و یکپارچه دانست. مهمترین محور های مشترک:

الف) نقد فیمینیسم بر نقش مادری: فیمینیسم معتقد است تاریخ، مادری را تکلیف اصلی زن معرفی کرده و این مسئله گاهی باعث محدود شدن استفلال، فرصت های شغلی و آزادی زنان شده است. این همان جایی است که شعار (زن، زندگی ، آزادی) در جامعه بر همین مبنا و اساس شکل گرفت. برخی جریان ها مانند فیمینسم رادیکالی (مطلق، جبرگرایانه) ، مادری اجباری یا وظیفه سازی اجتماعی را نقد می کنند.

ب) دفاع فیمینسم از ارزش مادری: هم زمان بسیاری از فیمینیست ها : مادری را تجربه ای عمیق، خلاق و ارزشمند می دانند، علی ای حال تاکیدشان بر ارزش مادری این است که باید به رسمیت ش ناخته شود لیکن تحمیل نشود. لذا می گویند مادر بودن باید یک انتخاب آزاد، با حمایت اجتماعی و اقتصادی باشد. نتیجه آن که مادری ارزشمند است، لیکن نباید تنها نقش زن باشد و نباید جامعه آن را به صورت اجباری تعریف کند.

3. نگاه جامع و کامل اسلام :

در دین ناب اسلام، مادر یکی از والاترین و مقدس ترین نقش های انسانی معرفی شده است؛ (فرا تر از سایر نگاه ها): ووصینا الانسان بوالدیه احسانا ۖ... و ما انسان را به احسان در حق پدر و مادر خود سفارش کردیم، ... تاکید موکد دارد بر رنج های بارداری ، زایمان و شیردهی... پیامبر رحمت (صلی) می فرماید: بهشت زیر پای مادران است... الجنه تحت اقدام الامهات... یعنی چه؟ یعنی احترام، قدرشناسی، و نقش تربیتی که مادر دارد در کودک. در اسلام، مادر محور مهر است و تربیت، نماد انسان سازی. از نگاه دین، مادری نه ابزار محدود کردن زن (علی رغم عقیده فیمینسم ) بلکه منبع کرامت است، منبع اثرگذاری و پاداش الهی... البته در فقه و اخلاق اسلامی تاکید می شود بر اینکه مشارکت پدر لازم و ضروری است (از نگاه روان شناسی به علت حل تعارضات ادیپی در پسران و الکترایی در دختران در مرحله ی فالیک و آلتی) و لذا تربیت تنها بر دوش مادر نیست. زن می تواند فعالیت اجتماعی و اقتصادی داشته باشد، هیچ منعی نیست، لیکن به شرط حفظ تعادل با مسئولیت های خانوادگی.

جمع بندی و نتیجه گیری بحث:

سه نگاه متفاوت لیکن با نقاط مشترک:

روان شناسی: مادری رابطه ای روانی-تربیتی است و در عین حال، تاثیر گذار بر کل زندگی انسانی ، ارزشمند لبکن نیازمندی به حمایت.

فمینیسم: مادری تجربه ای زیبا و مهم است، لیکن نباید تحمیل شود؛ انتخاب زن ، حمایت جامعه ضروری است = شعار زن ، زندگی ، آزادی.

اسلام: مادری مقام معنوی و انسانی بسیار والا دارد؛ سرچشمه مهر ، تربیت و شخصیت سازی نسل مهدوی و اهل بیتی.

بنابراین، مادری یک نفش عظیم و تاثیر گذار است؛ لیکن کیفیت آن مادامی شکوفا می شود که زن آزادانه آن را انتخاب کند، از حمایت خانواده و جامعه برخوردار باشد، (نه اینکه کم اهمیت جلوه شود) و ارزش انسانی او فراتر از یک نقش تعریف شود.

ولادت با سعادت مادر سعادت، بزرگ بانوی دو گیتی، حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها که زاد روز ولادتش را گرامیداشت مقام مادر است، محضر همه بانوان محترمه تبریک و تهنیت عرض می نماییم.

سرباز کوچک اسلام؛ العبد الحقیر سید سروش سیدی فرد