تاب آوری (Resiliency) چیست ؟

تاب آوری (Resiliency) توانایی فرد، گروه یا سازمان برای مقابله با فشارها، مشکلات و تغییرات زندگی و بازگشت به حالت طبیعی یا حتی رشد و پیشرفت پس از تجربه سختی ها است. تاب آوری به افراد کمک می کند تا در برابر استرس، شکست، بحران های روانی و چالش های محیطی انعطاف پذیر عمل کنند و مسیر خود را ادامه دهند.

 این ویژگی شامل چند بعد مهم است: بعد هیجانی که توانایی مدیریت و تنظیم احساسات در شرایط دشوار را نشان می دهد،

 بعدشناختی که شامل تفکر مثبت، حل مسئله و انعطاف فکری است،

 بعد اجتماعی که توانایی ایجاد روابط حمایتی و استفاده از منابع اجتماعی را در بر می گیرد و بعد فیزیکی که شامل سلامت جسمی و انرژی لازم برای مقابله با فشارهاست.

تاب آوری انواع مختلفی دارد. 

تاب آوری فردی به توانایی شخص برای مقابله با مشکلات شخصی و رشد فردی اشاره دارد.

 تاب آوری اجتماعی نشان دهنده قدرت گروه یا جامعه در مواجهه با بحران ها و حفظ هماهنگی و حمایت متقابل است.

 تاب آوری سازمانی مربوط به توانایی سازمان ها برای تطبیق با تغییرات بازار، فناوری و بحران های داخلی و خارجی است.

 به طور کلی، تاب آوری یک مهارت حیاتی و قابل تقویت است که می تواند کیفیت زندگی، عملکرد فردی و جمعی و موفقیت بلندمدت را افزایش دهد.

تاب آوری توانایی ادامه دادن است تاب آوری برگشت پذیری نیست.

تاب آوری مقابله موفق با انواع شوک یا تهدید و بحران است.تاب آوری انقلاب خرد ورزی است که خط تولید آن مدیریت است و ابزار گسترش آن هم آموزش است تاب آوری خوشبختی جدید است.

دفتر کاهش خطر بلایای سازمان ملل متحد (UNISDR) تاب آوری را به عنوان توانایی یک سیستم، جامعه یا اجتماع در معرض خطر برای مقاومت، جذب، انطباق، تغییر و بازیابی از اثرات مخاطرات تعریف می کند.

تاب آوری میتواندحداقل آشفتگی در رویارویی با مقدار معینی از تنش باشد این معنا در پیشگیری و مدیریت مخاطرات یا بازسازی و ترمیم و همچنین در مدیریت بحران شایان توجه است .

تاب آوری ویژگی افراد نیست.

تاب آوری پایداری نیست.

عبارت انسان تاب آور ناصواب است تاب آوری بمعنای نبود آسیب نیست اگرچه در بسیاری از متون تاب آوری را در مقابل آسیب پذیری تعریف میکرده اند اما تاب آوری میتواند هم آیند صدمه و آسیب هم باشد.

برخلاف آنچه که در اغلب متون آمده است تاب آوری منبعث از روانشناسی مثبت نیست اما به روانشناسی مثبت راه دارد.

تاب آوری میتواند استاتیک و یا دینامیک باشد ضرورتی ندارد تاب آوری را فقط در مواجهه با عوامل ایجاد اختلال کننده تعریف کنیم که در یک زندگی معمولی هم وجود آن ضرورت دارد.

تاب آوری یا Resiliency، یکی از مهم ترین مفاهیم روان شناسی و علوم رفتاری است که توانایی افراد، گروه ها و سازمان ها را در مواجهه با فشارها، بحران ها و تغییرات محیطی توضیح می دهد. به زبان ساده، تاب آوری به معنای توانایی بازگشت به حالت طبیعی، بازیابی تعادل روانی و ادامه مسیر زندگی پس از تجربه سختی ها است. افراد تاب آور نه تنها قادر به تحمل مشکلات هستند، بلکه می توانند از چالش ها درس بگیرند، مهارت های جدید بیاموزند و در نتیجه رشد کنند. در روان شناسی، تاب آوری اغلب به عنوان یک ویژگی پویا و انعطاف پذیر شخصیت تعریف می شود که تعامل پیچیده ای میان عوامل فردی، اجتماعی و محیطی دارد.

تاب آوری یک مفهوم چندبعدی است که شامل جنبه های هیجانی، شناختی، اجتماعی و فیزیکی می شود. بعد هیجانی تاب آوری به توانایی مدیریت و تنظیم احساسات در شرایط دشوار اشاره دارد. افراد دارای تاب آوری هیجانی می توانند استرس و اضطراب خود را کنترل کنند، خشم و ناامیدی را مدیریت کنند و در عین حال انگیزه خود برای ادامه فعالیت ها را حفظ نمایند. بعد شناختی تاب آوری شامل انعطاف فکری، تفکر مثبت و توانایی حل مسئله است. افراد تاب آور از شکست ها به عنوان فرصت های یادگیری استفاده می کنند، موقعیت ها را از زوایای مختلف ارزیابی می کنند و تصمیمات موثری برای مقابله با مشکلات اتخاذ می کنند.

بعد اجتماعی تاب آوری اهمیت روابط انسانی و شبکه های حمایتی را برجسته می کند. توانایی ایجاد و حفظ روابط حمایتی با خانواده، دوستان، همکاران و اعضای جامعه می تواند نقش مهمی در تقویت تاب آوری داشته باشد. حمایت اجتماعی منابع روانی و عاطفی را فراهم می کند که افراد را قادر می سازد در مواجهه با بحران ها از تنها بودن و تنهایی اجتناب کنند و احساس تعلق و امنیت روانی داشته باشند. بعد فیزیکی تاب آوری به سلامت جسمی، انرژی و توانایی بدنی فرد مرتبط است. سلامت جسمانی، خواب کافی، تغذیه مناسب و فعالیت های بدنی منظم، ظرفیت فرد برای مقابله با فشارهای محیطی و روانی را افزایش می دهد.

تاب آوری یا همان RESILIENCY انواع مختلفی دارد که هر کدام در زمینه های مختلف کاربرد دارند. تاب آوری فردی به توانایی شخص برای مقابله با مشکلات شخصی و رشد فردی اشاره دارد. افراد دارای تاب آوری فردی، هنگام مواجهه با استرس، افسردگی، بیماری یا مشکلات اجتماعی، می توانند سازگار شوند و مهارت های مقابله ای موثر را به کار گیرند. تاب آوری اجتماعی نشان دهنده قدرت گروه یا جامعه در مواجهه با بحران ها و حفظ هماهنگی و حمایت متقابل است. جوامع تاب آور، در برابر بلایای طبیعی، بحران های اقتصادی یا تنش های اجتماعی، قادر به حفظ ساختار اجتماعی و کاهش آسیب های روانی و اجتماعی هستند. تاب آوری سازمانی نیز به توانایی سازمان ها برای مقابله با تغییرات محیطی، نوسانات بازار، تحولات فناوری و بحران های داخلی و خارجی اشاره دارد. سازمان های تاب آور می توانند با انعطاف پذیری، خلاقیت و برنامه ریزی استراتژیک، بحران ها را مدیریت کرده و عملکرد خود را حفظ کنند.

نظریه های روان شناختی مختلفی به توضیح تاب آوری پرداخته اند. یکی از مهم ترین آن ها نظریه جک و جین بلاک است که مفهوم Ego-Resiliency را معرفی کردند. بر اساس این نظریه، تاب آوری به عنوان یک ویژگی شخصیتی پویا تعریف می شود که فرد را قادر می سازد بین کنترل و انعطاف تعادل برقرار کند، رفتار خود را با شرایط محیطی تطبیق دهد و در مواجهه با مشکلات، راهکارهای خلاقانه بیابد. نظریه دیگر، نظریه منابع شخصی و اجتماعی است که بر تعامل میان ویژگی های فردی، حمایت اجتماعی و منابع محیطی تاکید دارد. طبق این دیدگاه، تاب آوری نتیجه تعامل میان مهارت ها، منابع روانی و شبکه های حمایتی است که به فرد امکان می دهد فشارها و سختی ها را مدیریت کند.

تحقیقات علمی نشان داده اند که تاب آوری با سلامت روانی، عملکرد تحصیلی، موفقیت شغلی و رضایت از زندگی رابطه مثبت دارد. افرادی که سطح تاب آوری بالاتری دارند، کمتر دچار افسردگی، اضطراب و استرس مزمن می شوند و توانایی بیشتری در حل مشکلات زندگی و مقابله با تغییرات دارند. علاوه بر این، تاب آوری می تواند به عنوان یک مهارت قابل یادگیری و تقویت شناخته شود. تمرین های روان شناختی مانند تنظیم هیجان ها، خودآگاهی، تفکر مثبت، تمرین ذهن آگاهی (Mindfulness)، تمرین مهارت های اجتماعی و مراقبت از سلامت جسمانی می توانند تاب آوری فردی را افزایش دهند.

در سطح اجتماعی، برنامه های آموزشی، سیاست های حمایتی و شبکه های اجتماعی نقش مهمی در تقویت تاب آوری جامعه دارند. ارائه منابع حمایتی، آموزش مهارت های مقابله ای، تقویت همبستگی اجتماعی و ایجاد فرهنگ یادگیری از شکست ها می تواند تاب آوری اجتماعی را افزایش دهد. در سطح سازمانی، رهبران می توانند با ایجاد محیط های کاری انعطاف پذیر، برنامه ریزی استراتژیک، ایجاد فرصت های یادگیری و تشویق به نوآوری، تاب آوری سازمانی را تقویت کنند.

یکی دیگر از ابعاد مهم تاب آوری، تاب آوری فرهنگی است که به توانایی جوامع و گروه های انسانی برای حفظ هویت فرهنگی، ارزش ها و سنت ها در برابر فشارهای خارجی اشاره دارد. تاب آوری فرهنگی می تواند از طریق حفظ زبان، هنر، رسوم و مناسک فرهنگی، انتقال تجربیات و تقویت هویت جمعی تحقق یابد. این نوع تاب آوری نقش مهمی در کاهش آسیب های روانی و اجتماعی ناشی از مهاجرت، جهانی شدن و تغییرات اجتماعی ایفا می کند.

تاب آوری همچنین در روان شناسی مثبت گرا (Positive Psychology) به عنوان یکی از مولفه های اصلی سلامت روان و رشد فردی شناخته می شود. روان شناسان مثبت گرا بر این باورند که تمرکز بر نقاط قوت، ایجاد معنا در زندگی، تقویت مهارت های مقابله ای و توسعه روابط حمایتی، ظرفیت تاب آوری را افزایش می دهد. تمرین های روزانه مانند شکرگزاری، تفکر مثبت، حل مسئله و تمرین مهارت های اجتماعی می توانند تاب آوری فردی و اجتماعی را بهبود بخشند.

در نهایت، تاب آوری یک مهارت حیاتی برای زندگی مدرن است که می تواند کیفیت زندگی، عملکرد فردی و جمعی، موفقیت شغلی و تحصیلی و سلامت روانی را بهبود بخشد. یادگیری و تقویت تاب آوری نه تنها به فرد کمک می کند در شرایط سخت سازگار شود، بلکه توانایی رشد، یادگیری از تجارب و دستیابی به اهداف بلندمدت را نیز افزایش می دهد. با توجه به پیچیدگی زندگی امروزی، تاب آوری به عنوان یک مهارت ضروری برای مقابله با تغییرات، بحران ها و چالش ها شناخته می شود و تحقیقات علمی همچنان بر اهمیت آن در حوزه های روان شناسی، جامعه شناسی، آموزش و مدیریت تاکید دارند.