رمان "نفت" سینکلر؛ چالش های یک آقازاده ی نفتی

متن فارسی رمان "نفت"، نوشته ی؛ "آپتون سینکلر" امریکایی، با ترجمه مجید یزدانی و توسط نشر چشمه به بازار کتاب ایران ارائه شده است.

این رمان اولین بار در سال۱۹۲۷ منتشر شد.داستان در جنوب کالیفرنیا اتفاق می افتد و یک درام اجتماعی و سیاسی است که نقاط ضعف انسانی همه شخصیت هایش را به چالش می کشد.رمان ساختار خوب و ترجمه خوبی دارد و به باور من که کتاب ها و آثار نفتی را در اشکال مختلف از جمله تحقیقی و تحلیلی یا داستانی دنبال می کنم، می تواند یک الگوی خوب برای علاقه مندان به داستان نویسی نفت در ایران نیز باشد.

شخصیت اصلی داستان "جیمز آرنولد راس جونیور"، ملقب به "بانی"، پسر یک سرمایه دار نفتی است.احساسات دلسوزانه "بانی" نسبت به کارگران میدان نفتی در طول داستان باعث مشاجره با پدرش می شود.آغاز رمان الهام بخش فیلم "خون به پا خواهد شد" ساخته "پل توماس اندرسون" در سال ۲۰۰۷ بود و البته طبیعی است که آن فیلم، برداشتی آزاد از این کتاب است.

در شرایطی که محیط های کارگری محل رشد و نمو تفکرات سوسیالیستی و چپ بوده، اینکه یک آقازاده ی نفتی سوسیالیست می شود، نخستین جذابیت داستان است.به خصوص آنجا که به "بانی" لقب؛ "میلیونر سرخ" می دهند.(ص۳۲۳)از سوی مقابل و پا به پای "بانی" با تمایلات کمونیستی، یک کشیش خود خوانده نیز با سوء استفاده از جهل مردم در محل وقوع داستان، همپای شخصیت اصلی داستان جلو می آید که البته سرنوشتش با کشیش فیلم "خون به پا خواهد شد" متفاوت است، اما تقابل های جالبی را در طول داستان رقم می زند. "بانی" در جایی از داستان، این نقل قول از "مارکس" در نقد فلسفه "هگل" را یادآوری می کند که: "دین افیون توده هاست"(صفحه۳۲۷)تا عملکرد کشیش مدعی را افشا کند.در عین حال او نگاهی نقادانه به کمونیسم نیز دارد.بعنوان مثال آنجا که از ملی سازی زنان، قانونی در کمونیسم برای ازدواج اجباری و تولید مثل می گوید.(صفحه۳۰۵)

در قالب این رمان، با برخی اصطلاحات تاریخی نفت در ایالات متحده و به تبع آن در دیگر نقاط جهان نیز آشنا می شویم.اشاره به "لیزینگ قاپ" ها (Lease Hound)از آن جمله است.کسانی که به سرعت خود را به مناطق نفتخیز می رساندند و با مالک زمین قرارداد استخراج می بستند و سپس و با قیمتی بالاتر قرارداد را به یک شرکت حفاری واگذار می کردند.(صفحه۲۱) یا هنگامی که نویسنده به بزرگترین اکتشاف نفت تاریخ کالیفرنیای جنوبی اشاره می کند.او البته از نام نمادین "پراسپکت هیل" استفاده می کند(صفحه۴۳) که اهل فن و تاریخ نفت می دانند الهام گرفته از نام میدان نفتی "سیگنال هیل" و میادین اولیه "لانگ پیج" است و البته قابل تصور است که سینکلر با دو هدف این نام نمادین را بکار برده.نخست؛ برای پرهیز از مشکلات حقوقی و سیاسی و دوم؛ برای آزادی بیشتر در نقد صریح سرمایه داری نفتی، فساد، زمین خواری و پیوند قدرت اقتصادی و سیاست.

نویسنده نگاه فلسفی خود به جامعه را نیز در این داستان بلند به تصویر کشیده است.با نوشته هایی همچون: ؛؛بشر حیوانی اجتماعی است و انجام دادن کاری که همه افراد در محلی انجام آن هستند اصلا سخت نیست؛؛(ص۴۳۴) یا آنجا که در موضوع اختلاف نظر آقازاده ی نفتی با پدرش می گوید: ؛؛هر نسلی باید اشتباهان خاص خود را مرتکب شود؛؛(ص۳۳۲)این تمثیل ها گاه شکلی شاعرانه به خود می گیرد: ؛؛حالت پسر مانند کشاورز پیری بود با ساعت طلایی که صبح زود جلوی ایوان ایستاده باشد و بگوید اگر آفتاب تا سه دقیقه ی دیگر از پشت تپه بیرون نیاید دیر کرده است؛؛(ص۲۲)

فرهنگ امریکایی در دوره زمانی داستان نیز تمثیل های فلسفی و شاعرانه ی خاص خود را دارد.از جمله تابلوی هشداری در مسیر رانندگان عبوری که روی آن نوشته شده: ؛؛آرام برانید و شهرمان را ببینید، سریع برانید و زندانمان را؛؛(ص۲۴)

رمان"نفت"، بیان چالش های فکری یک آقازاده ی نفتی است.سرمایه داری که به تفکرات سوسیالیستی مبتلا می شود.اینکه در نهایت به چه نتیجه ای می رسد را برای باقی ماندن لذت خواندن کتاب، نمی گویم.

ترجمه کتاب نیز قابل قبول است.هرچند برخی اصطلاحات فنی مرتبط با عملیات حفاری می توانست ترجمه بهتری داشته باشد.اینکه مترجم چنانچه در مقدمه اشاره نموده برای آشنایی با موضوع عملیات حفاری و تولید نفت، در مناطق نفتی حضور داشته(ص۱۱)بسیار ارزشمند و الگویی خوب برای مترجمان چنین آثاری است و بدین ترتیب برخی اشکالات در ترجمه اصطلاحات فنی در متن کتاب به مراجع مترجم در تحقیق میدانی مربوط می شود.

نام خانوادگی "سینکلر"، در عین حال تداعی کننده کمپانی نفت سینکلر نیز هست.البته من در بررسی پیشینه خانوادگی "آپتون سینکلر" با "هری فورد سینکلر" بنیان گذار کمپانی نفت سینکلر، هیچگونه ارتباط فامیلی یا حتی جغرافیایی نیافتم، اما این تشابه نیز در نوع خود جالب است.

آپتون بیل سینکلر جونیور(20 سپتامبر 1878 - 25 نوامبر 1968)نویسنده، روزنامه نگار و فعال سیاسی آمریکایی و نامزد حزب دموکرات در سال1934 برای فرمانداری کالیفرنیا بود.او نزدیک به یکصد کتاب در ژانرهای مختلف نوشت.آثار سینکلر در نیمه اول قرن بیستم بسیار شناخته شده و محبوب بود و او در سال 1943 جایزه "پولیتزر" را برنده شد.

مجله تایم او را؛ "مردی با همه استعدادها به جز شوخ طبعی و سکوت" نامید، که برگرفته از کتاب همسرش "مری کریگ سینکلر" با عنوان؛ "زیبای جنوبی:داستان شخصی همسر یک جنگجوی صلیبی" بود.

سینکلر، یک سوسیالیست صریح بود و به عنوان نامزد حزب سوسیالیست برای کنگره نامزد شد، اما موفق نشد.او همچنین در دوران رکود بزرگ، کاندیدای حزب دموکرات برای فرمانداری کالیفرنیا بود و تحت شعار؛ "به فقر در کالیفرنیا پایان دهید" فعالیت می کرد، اما در انتخابات ۱۹۳۴ شکست خورد.

در مورد نفت و موضوعات انسانی مرتبط با آن در کشورهای نفتی رمان ها و داستان های زیادی نوشته شده.در ایران نیز به خصوص در شهرهای نفتخیز مکتب ادبیات نفتی مرسوم بوده و همچنان نیز جوانانی هستند که به این سبک علاقه مند هستند.تجربه های زیسته در این زمینه نقشی مهم ایفا می کند، اما از منظر سبک نگارش، رمان "نفت" یک کتاب خوب برای لذت بردن از خوانش و مهمتر از آن آموختن است.