آگاهی بر گونه ادراک

[محی الدین ابن عربی]

آگاه شو و تفکر نما درباره کسی که تنزیه کرد و تشبیه نمود، آیا از راه راست انحراف پیدا کرد؟ (1)

***

[قطب الدین عبدالکریم بن ابراهیم جیلی]

آگاه شو و تفکر نما درباره کسی که تنزیه کرد و تشبیه نمود، یعنی درباره کسی که بین دو وصف جمع نموده اندیشه نما: آیا از راه راست انحراف پیدا کرد؟ کلمات استفهام وقتی از عارفی – بدانچه از او فهمیده می شود – صادر شد، یا نفی است و یا اثبات، زیرا متکلم، معنی را می فهمد، بنابر این استفهام را فایده ای نیست، و «هل = آیا» در اینجا به معنی نفی است، یعنی هر کس که بین تشبیه و تنزیه جمع کرد، از راه راست انحراف پیدا نکرده است، یعنی از راه خدا که همان صراط الهی در نفسش است کجروی ننموده، این همان چیزی است که از آن تعبیر به تجلیات ذاتش در حقایق اسما و صفاتش می شود، بنابراین هر کس بدین وصف است از آن انحراف نیافته، چون او را بر آن گونه که بر آن است شناخته. (2)

***

[یزدانپناه عسکری]

از اسرار طریق تنزیه نزیه، آگاهی و تعقل بر ادراک شده ها ی تجلیات حق در حقایق اسما است.

____________

1 - فتوحات مکیه، شیخ محی الدین ابن عربی ، ترجمه ، تعلیق ، محمد خواجوی- تهران : انتشارات مولی، 1383، جلد 16، صفحه 28

- [تنبه و تفکر فیمن نزه و شبه هل حاد عن سواء السبیل (محیی الدین بن عربی، الفتوحات المکیه (اربع مجلدات)، 4جلد، دار الصادر - بیروت، چاپ: اول، ج4 ؛ ص327)]

2 - تنبه و تفکر فیمن نزه و شبه. یعنی: تامل فیمن جمع بین الوصفین؛ هل حاد عن سواء السبیل؟ کلمات الاستفهام اذا صدرت عن العارف بما یستفهم عنه، تکون اما نفیا و اما اثباتا؛ لان المتکلم یعرف المعنی، فلا فائده للاستفهام. و «هل» هنا بمعنی النفی، یعنی: ان کل من جمع بین التشبیه و التنزیه، ما حاد عن سواء السبیل. ای، ما مال عن طریق الله، الذی هو صراط الله فی نفسه. و ذلک هو المعبر عنه بتجلیات ذاته فی حقائق اسمائه و صفاته؛ فما حاد عن ذلک، من کان علی هذا الوصف؛ لانه عرفه علی ما هو الامر علیه. (عبد الکریم الجیلی، المناظر الالهیه، شرح مشکلات الفتوحات المکیه لابن عربی، دار الکتب العلمیه - بیروت، چاپ: اول، 2004 م. ص 103)