مواجهه با مرگ
[محی الدین ابن عربی]
آگاه شو و تفکر نما درباره کسی که تنزیه کرد و تشبیه نمود، آیا از راه راست انحراف پیدا کرد؟ و یا اینکه آیا او از علمش در سایه ای گسترده در بهترین جا مستقر است و استوار ترین گفتار را دارد؟ (1)
***
[قطب الدین عبدالکریم بن ابراهیم جیلی]
و یا اینکه آیا او از علمش در سایه ای گسترده است؟ لفظ «هل = آیا» اینجا به معنی اثبات است، تقدیرش آنکه: آری! از علم او آنکه حق تعالی منزه در تشبیه است و مشبه در تنزیه در ظل و سایه، یعنی: در پوشش و ستری مانع، به صفات حق از صفات خلق مستور و پوشیده است، از این روی سایه اش گسترده است.
هر کس به تحقیق بر این صفت است: او در بهترین مستقر است و استوارترین گفتار را دارد، زیرا او به تجلیات پروردگارش بین صورت و عروج و معنی متنعم و برخوردار می گردد، لذا به هیچ وجه از وجوه از آنها بیرون نخواهد آمد، بلکه آنها را در هر حالی از غیب و حضور و نزول و صعود و عروج و هبوط – بنا بر اختلاف ظهور – می یابد، بنابراین کارش نوری بالای نور دیگر است.
(2)
***
[یزدانپناه عسکری]
سایه گسترده علم و آگاهی، بهترین شهود به صدق و استواری و استقرار در بهترین مواضع انقلاب قلب (احسن مقیل) در مواجهه با مرگ.
«اصحاب الجنه یومئذ خیر مستقرا و احسن مقیلا – الفرقان/ 24»
«ا لم تر الی ربک کیف مد الظل و لو شاء لجعله ساکنا ثم جعلنا الشمس علیه دلیلا – الفرقان/ 45»
____________
1 - فتوحات مکیه، شیخ محی الدین ابن عربی ، ترجمه ، تعلیق ، محمد خواجوی- تهران : انتشارات مولی، 1383، جلد 16، صفحه 28 ، 30
- [تنبه و تفکر فیمن نزه و شبه هل حاد عن سواء السبیل او هل هو من علمه فی ظل ظلیل فی خیر مستقر و احسن مقیل. (محیی الدین بن عربی، الفتوحات المکیه (اربع مجلدات)، 4جلد، دار الصادر - بیروت، چاپ: اول، ج4 ؛ ص327)]
2 و هل هو من علمه فی ظل ظلیل. و لفظه «هل» هنا بمعنی الاثبات، و تقدیره: نعم هو من علمه ان الحق هو المنزه فی التشبیه و المشبه فی التنزیه، فی ظل. یعنی: فی ستر مانع، مستور بصفات الحق عن صفات الخلق؛ و لهذا کان ظله ظلیلا. فمن هو بهذه الصفه علی التحقیق: هو فی خیر مستقر و احسن مقیل. لانه یتنعم بتجلیات ربه بین الصوره و العروج و المعنی. فلا یخرج عنها بوجه من الوجوه، بل یجدها فی کل حال من الغیبه و الحضور، و النزول و الصعود، و العروج و الهبوط؛ علی اختلاف الظهور، فامره نور علی نور. (عبد الکریم الجیلی، المناظر الالهیه، شرح مشکلات الفتوحات المکیه لابن عربی، دار الکتب العلمیه - بیروت، چاپ: اول، 2004 م. ص 103)
