۸ دی در تبریز؛ پیشگامی یک شهر در تجدید میثاق با ولایت

---

 

تبریز منتظر نماند. هشتم دی ماه ۱۳۸۸، این شهر پیش از آن که روایت غالب شکل بگیرد و تصمیمات جمعی دیگر شهرها گرفته شود، پیش قدم شد و نشان داد پیشگامی در تاریخ، نه در سخن، که در عمل معنا می یابد. خیابان ها زودتر از تحلیل ها پر شد و مردم پیش از آن که نامی بر این حضور گذاشته شود، نقش خود را ایفا کردند و با حضوری خودجوش، تجدید میثاقی آشکار با ولایت نشان دادند.

در سال های بعد بارها گفته شد که حرکت مردم تبریز در ۸ دی مقدمه ای برای خروش سراسری ۹ دی در کشور بود. این جمله اگرچه تکرار شده، اما در ذات خود اعترافی است به نقش یک شهر که پیش از آن که موج ملی شکل بگیرد، مسیر خود را مشخص کرده بود. شهید آیت الله سید محمدعلی آل هاشم، امام جمعه فقید تبریز و نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی، این واقعیت را چنین بیان کرده است: «حرکت با بصیرت مردم تبریز در ۸ دی ماه ۸۸ مقدمه قیام مردم قهرمان ایران در نهم دی ماه بود.» این گفته نه تحلیل پسینی بلکه توصیف یک تقدم تاریخی است؛ تقدم شهری که پیش از آن که دیگران تصمیم بگیرند، خودش مسیر حرکت را انتخاب کرد و با حضور در خیابان، وفاداری خود به ولایت را به نمایش گذاشت.

۸ دی در تبریز؛ پیشگامی که موج ساخت

۸ دی برای تبریز یک مناسبت تقویمی نبود. آنچه مردم را به خیابان آورد، احساس مسئولیت نسبت به خط قرمزهای اجتماعی و دینی بود. وقایع روز عاشورای همان سال، برای بسیاری از مردم این شهر چنین معنایی داشت. مرحوم آیت الله محسن مجتهد شبستری، امام جمعه وقت تبریز، در روایت خود از آن روزها گفته است: «وقاحت جریان فتنه به جایی رسیده بود که روز عاشورا پرچم های امام حسین(ع) را آتش زده و عزاداران را اذیت و آزار داده و شعارهایی علیه جمهوریت و اسلامیت ایران سر دادند که مردم علیه این رفتارها حرکت انقلابی کردند.» این جمله شرح یک نقطه تصمیم است؛ لحظه ای که مردم تبریز منتظر دستور یا فراخوان نبودند و خود وارد میدان شدند تا ضمن دفاع از ارزش های انقلاب، تجدید میثاقی عملی با ولایت نشان دهند.

حضور مردم تبریز از همان ابتدا تفاوتی آشکار با بسیاری از تجمع های رسمی داشت. نه الگوی آشنای راهپیمایی های مناسبتی را تکرار می کرد و نه به فراخوان های معمول متکی بود. همین ویژگی است که ۸ دی را به یک کنش اجتماعی خودجوش و نماد وفاداری به ولایت تبدیل می کند. در گزارشی که سال ها بعد منتشر شد، از قول مرحوم آیت الله مجتهد شبستری آمده است: «زمانی که در تبریز حضور داشتیم، مردم بیش از راهپیمایی هایی مانند روز قدس و… به میدان آمدند.» مقایسه با روز قدس، مقایسه ای معنادار است. روز قدس، مناسبت جهانی و رسمی است، اما ۸ دی، روزی بود که مردم بدون پیش زمینه، با تصمیم شخصی و جمعی به صحنه آمدند و نشان دادند وفاداری به ولایت نیازی به دستور ندارد.

۸ دی در تبریز؛ پیشگامی یک شهر در تجدید میثاق با ولایت

بازار نیمه تعطیل ماند و خیابان ها زودتر از همیشه پر شدند. حضور محدود به یک قشر خاص نبود و ترکیب جمعیت، همان تصویری بود که تبریز در بزنگاه های تاریخی نشان داده بود؛ حضوری فراگیر، بی واسطه و متکی به احساس مسئولیت. نه پلاکاردهای یکدست دیده می شد و نه شعارهای تمرین شده، اما همه با حضوری واحد و هدفمند، وفاداری خود را به ولایت و ارزش های انقلاب نشان دادند. مردمی که آن روز حاضر بودند، از طبقات مختلف و با انگیزه های شخصی متفاوت وارد میدان شدند. یکی از بازاریان گفت: «امروز باید می آمدیم؛ نمی شد بی تفاوت نشست.» دانشجویی در میان جمعیت گفت: «ما منتظر کسی نبودیم؛ خودمان تصمیم گرفتیم در صحنه باشیم.» مادر جوانی پرچم کوچکی را به دست فرزندش داد و گفت: «باید یاد بگیری مسئولیتت را فراموش نکنی.» این صحنه ها، تصویر یک شهر پیشگام در وفاداری عملی به ولایت را نشان می دهد.

این رفتار اجتماعی، ریشه در حافظه تاریخی شهر داشت. تبریز در تاریخ معاصر ایران، بارها نقش پیش قدم را ایفا کرده است؛ از جنبش مشروطه تا قیام ۲۹ بهمن. ۸ دی، در امتداد همان الگو قابل فهم است؛ الگویی که در آن جامعه محلی در بزنگاه پیش از آن که تصمیم آسان شود، انتخاب خود را انجام می دهد و ضمن پیش دستی، وفاداری خود را به رهبری و ولایت نشان می دهد. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز گفته است: «مردم با بصیرت تبریز در حماسه ۸ دی ۸۸ نشان دادند که اهل عمل هستند.» این جمله، اشاره به جامعه ای دارد که در لحظه تصمیم، منتظر دیگران نمی ماند و پیش قدم می شود.

۸ دی؛ تبریز، شهری که پیش از تاریخ وفاداری را انتخاب کرد

در روایت های رسمی سال های بعد، ۸ دی اغلب در سایه ۹ دی قرار گرفت، اما برخی گزارش ها به درستی بر پیش دستی و نقش پیشگام تبریز تاکید کردند. خبرگزاری فارس در توصیف این روز نوشت: «۸ دی نماد پیشگامی تبریز در بصیرت است؛ روزی که این شهر زودتر از غبار فتنه عبور کرد و حقیقت را تشخیص داد.» واژه «زودتر» در این جمله، کلید فهم ۸ دی است؛ زودتر از آن که اجماع شکل بگیرد، زودتر از آن که روایت رسمی تثبیت شود و زودتر از آن که هزینه ها محاسبه پذیر شوند.

تصمیم در ۸ دی آسان نبود. فضای کشور ملتهب بود و قضاوت ها متناقض. با این حال، جامعه تبریز همان گونه که در مقاطع حساس دیگر نشان داده بود، مسیر خود را انتخاب کرد و ضمن پیش قدم شدن، وفاداری خود را به رهبری و ولایت تجدید کرد. این انتخاب نه از سر هیجان لحظه ای، بلکه برآمده از درکی تاریخی از مسئولیت اجتماعی و سیاسی بود. به همین دلیل است که ۸ دی، با وجود گذشت سال ها، همچنان در حافظه جمعی شهر زنده مانده است.

۸ دی تبریز؛ پیشگامی خودجوش مردم در وفاداری عملی به ولایت

در آن روز، تبریز سخنگو نداشت؛ خود شهر سخن گفت. خیابان ها روایت گر شدند و حضور مردم، جای هر بیانیه ای را گرفت. همین ویژگی باعث شد حرکت تبریز قابلیت سرایت پیدا کند. یک روز بعد، حضور گسترده تری در سراسر کشور شکل گرفت، اما آغاز این مسیر، جایی دیگر بود. جایی که مردم تصمیم گرفتند پیش از آن که تاریخ درباره شان قضاوت کند، خودشان وارد صحنه شوند و وفاداری خود را به ولایت عملی کنند.

اگر ۹ دی در تقویم رسمی ثبت شد، ۸ دی در حافظه تبریز ماند؛ روزی که یک شهر نشان داد تاریخ همیشه از مرکز شروع نمی شود. گاهی از جایی آغاز می شود که مردمش تصمیم می گیرند منتظر نمانند و پیش قدم شوند. ۸ دی نه پایان یک بحران بود و نه آغاز یک روایت رسمی، بلکه لحظه ای بود که تبریز با پیشگامی خود، تجدید میثاقی عملی با ولایت و ارزش های انقلاب انجام داد؛ یک روز زودتر از تقویم.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir