کارکرد گرایی در آموزش و پرورش

تعلیم و تربیت بعد لاینفک زندگی و زیست آدمی بشمار می رود ، درحالی که در گذشته های بسیار دور که مدرسه یا حتی مکتب خانه ای یا ( بطور کلی نهاد رسمی و متمرکز ) برای امر آموزش و پرورش فرزندان وجود نداشته است ، پرروش کودکان و نوجوانان بدون وقفه توسط خانواده ها انجام می شده است، این یعنی اولین زنجیره پرورش توسط خانواده ها و با ابزار تقیلد و یادگیری تقلیدی صورت می گرفته. اما با توسعه و پیشرفت جامعه و مدرنیته شدن آن ، آموزش و پرورش نقش چشمگیر خود را نشان داد و به عنوان مهم ترین نهاد و سازمان پرتاب افراد از خانواده به جامعه شد. در واقع کلیدی ترین عامل تغییر نگرش به تحصیل و کارکردی بودن تعلیم و تربیت از انقلاب های صنعتی شروع شد . از این رو فرصتی فراهم آمد که معلمان دارای صلاحیت و شایسته بجای خانواده عهده دار امر خطیر تعلیم و تربیت شوند. اما ما در این یادداشت به دنبال تبیین نقش کارکردی آموزش و پرورش در جامعه ایران هستیم. از آنجایی که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ، سن شروع تعلیم و تربیت 5 سالگی اعلام شده است ، کوشش عمومی همه مجریان تحول در آ.پ باید در راستای شکل گیری یک نظام فراگیر در آموزش و پرورش برای جامعه پذیری کودکان از همان سن 5 سالگی باشد؛ یعنی خانواده ها اطمینان پیدا کنند و قبول کنند که باید فرزندان خود را از همان ابتدا به نظام تعلیم و تربیت بسپرند. یعنی آموزش و پرورش صرفا از کلاس اول دبستان عهده دار آنان نشود ، بلکه از سال های قبل از آن بستر و شرایط را بطور غیر مستقیم فراهم کند. اگر بخواهیم از مولفه های کارکرد گرایی سخن بگوییم. باید بیان کنیم که تحصیل در جامعه جمهوری اسلامی ایران باید دارای کارکرد هایی از جمله ، افزایش تحرک اجتماعی و موقعیت اجتماعی، یافت شغل و شان اجتماعی در خور استعداد و توانمندی ، ثبیت و القای ارزش ها و فرهنگ رسمی جامعه (جامعه پذیری)، کارکرد آگاهی و تربیت سیاسی و اجتماعی و عامل وحدت آداب و رسوم مختلف ایران باشد. اما مهم ترین کارکرد که هدف عمومی تعلیم و تربیت نیز می باشد ، شکوفایی و پرورش استعداد ها در راستای 6 ساحت مقدس سند تحول بنیادین است.
باتوجه به چنین کارکرد هایی در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران به این نتایج دست پیدا می کنیم که در آموزش و پرورش :
1)یکی از رسالت های تعلیم و تربیت ، پرورش افرادی است که حامل فرهنگ ارزشی، آرمانی جامعه ایرانی-اسلامی باشند.
2)جذب و گزینش معلمان باید همسو با تعهد به فرهنگ عمومی باشد.
3)نظام انگیزشی معلمان و بطور کلی همه مجریان وزارتخانه عظیم آموزش و پرورش منطبق بر شناسایی استعداد های فرزندان و فراگیران ایران در طول نظام ارزشی و پرسش های بنیادین و اساسی جامعه و همچنین حل مسئله برای این پرسش ها باشد.
4) تمرکز بر تربیت دانش آموزان تمام ساحتی و برگرفته از علم نافع باشد.
در ادامه این یادداشت می خواهیم آمارهایی را بگوییم که نشان از انحراف و دوری ما از این اهدافی که در فوق بیان کردیم دارد.
در کنکور سراسری سال 1402 در نوبت دوم ، یک میلیون و 119 هزار داوطلب وجود داشت که از این میان 485 هزار داوطلب به سمت رشته تجربی حرکت کرده بودند ، این یعنی جامعه می داند پیشرفت و تحرک اجتماعی که در مطالب بالا گفته شد در رشته های دیگر میسر نیست.(توزیع عادلانه استعداد رقم نخورده است)
در سال 1402 ، طبق آمار 83 درصد ظرفیت های رشته های بدون آزمون خالی بوده است، همچنین در سال 1402 از میان یک میلیون و 60 عزار داوطلب واجد شرایط صرفا 600 هزار نفر انتخاب رشته کرده اند.
تمامی این موارد می تواند ناشی از عدم آگاهی کامل و دقیق خانواده ها از وظیفه تعلیم و تربیت و همچنین عملکرد اشتباه طولانی مدت آموزش و پرورش در تحقق نقش دقیق کارکردی خود باشد. به هرحال آن چیزی که مشخص است ؛ تعلیم و تربیت امری دراز مدت و از جمله پدیده های دیربازده است ، از این رو نمی توان صرفا این ضعف را به دوره ای خاص یا فرد خاصی نسبت داد. آن چیزی که عیان است این است که این اتفاق در طولانی مدت رقم خورده و برای حل آن نیازمند تلاش مستمر در بازه طویل هستیم.
برای حل این مشکلات می توانیم تصویری از پدیده های دیگر بدهیم ، بطوری که کشور عزیز ما ایران در بین سایر کشور ها تعطیلات کمتری دارد و در عین حال ساعات آموزشی آن نیز کمتر است از طرفی طبق آزمون تیمز و پرلز زمان آموزشی ما 60 درصد زمان آموزشی سایر کشور ها است و از این منظر باید این نواقص و معایب نیز برطرف بشود.
به هرحال تمامی مسئولین، معلمان، دانش آموزان ، اساتید دانشگاه ها و دانشجویان باید چاره جویی کنند تا آموزش و پرورش به عنوان ید واحده در مسیر تحول قرار بگیرد. و همان گونه که امام خمنیی رحمه الله علیه فرمودند آموزش و پرورش وسیله ارتقای عبادی ، اخلاقی ، علمی و هنری جوانان را به عینه مهیا سازد. از طرفی با اتکا به قدرت لایزال الهی در زمینه فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی زمینه ساز جامعه مهدوی باشیم.