تاب آوری در برابر آسیب پذیری

تاب آوری در برابر آسیب پذیری: در رشته های مختلف، از جمله مدیریت بلایا، تحقیقات تغییرات محیطی و مطالعات توسعه، ایده آسیب پذیری به طور گسترده پذیرفته شده است. شرح آسیب پذیری که به بهترین وجه ممکن ویژگی های چندوجهی آن را در شرایط مختلف نشان می دهد در زیر ارائه شده است.

_{تاب آوری در برابر آسیب پذیری
ارزیابی دقیق آسیب پذیری افراد و گروه ها و جوامع بر اساس اندازه گیری دقیق ظرفیت آنها از حیث تاب آوری در برابر آسیب های احتمالی در سطوح مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مشخص می شود.}

کلمه “آسیب پذیری“ (به انگلیسی: Vulnerability) برای توصیف طیف گسترده ای از مفاهیم و شرایط استفاده می شود. این کلیدواژه توسط متخصصان در سیستم های کامپیوتری برای ارزیابی خطرات احتمالی برای یک نرم افزار، سخت افزار یا سیستم استفاده می شود. متخصصان بخش توسعه از آن برای درک فقر استفاده می کنند.

آسیب پذیری به محققان بلایا کمک می کند تا خطرات خطر فاجعه باری را که مناطق یا جمعیت ها با آن ها روبرو هستند را درک کنند. بنابراین، درک پیچیدگی آسیب پذیری مهم است (Bohle, 2002a, 2002b).

در رشته های مختلف، از جمله مدیریت بلایا، تحقیقات تغییرات محیطی و مطالعات توسعه، ایده آسیب پذیری به طور گسترده پذیرفته شده است. شرح آسیب پذیری که به بهترین وجه ممکن ویژگی های چندوجهی آن را در شرایط مختلف نشان می دهد در زیر ارائه شده است.

آسیب پذیری یک استعداد ذاتی برای تحت تاثیر قرار گرفتن یا مستعد بودن در برابر انواع آسیب است. این کلیدواژه بدان معناست که آسیب پذیری نشان دهنده آسیب پذیری فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی جامعه در نتیجه یک رویداد خطرناک با منشا طبیعی یا انسانی است (Cardona, 2004a,b).

آسیب پذیری و خطر

واژه ای که به طور مکرر در مطالعات علوم بلایا استفاده می شود آسیب پذیری است. برای چندین سال متمادی، تحقیقات در مورد بلایا بر توسعه راه حل های فناوری برای پیش بینی و کاهش خطر متمرکز بوده است. به عنوان مثال، سیستم های رودخانه ای به منظور سنجش شدت سیلاب مورد بررسی قرار گرفتند. به عنوان وسیله ای برای جلوگیری (یا کاهش) خسارات ناشی از سیل، مداخلات فنی برای کاهش سیل انجام شد، مانند ساخت مخازن، تغییر جهت جریان رودخانه ها یا ساخت موانع برای کاهش سیل. بلایای طبیعی مانند طوفان، زلزله، آتش سوزی جنگل ها و فوران های آتشفشانی، در صورت عدم پیش بینی (یا پیشگیری، در صورت امکان)، به عنوان رویدادهای بالقوه ویرانگر در نظر گرفته می شوند.

آسیب پذیری اماکن

مطالعه الگوهای فراوانی خطراتی مانند طوفان، سیل، و سایر بلایای طبیعی در مکان و زمان یکی از تکنیک های پیش بینی بلایا بوده است. تفاوت های منطقه ای در مواجهه با مخاطرات طبیعی خاص قابل توجه است. برای مثال، مکان های کم ارتفاع در نزدیکی آب بیشتر احتمال دارد که سیل را تجربه کنند. در هند، مناطق کم ارتفاع در نزدیکی سیستم های رودخانه ای اصلی مانند گانگا و برهماپوترا اغلب دچار سیل می شوند. به دلیل شکل خلیج بنگال، سواحل شرقی هند طوفان های بیشتری را نسبت به ساحل غربی تجربه می کند. در مقایسه با کوه های قدیمی تر مانند گات های غربی یا ساتپودا، منطقه هیمالیا که از نظر زمین شناسی نسبتا جوان است، زلزله های بیشتری را تجربه می کند.

خشکسالی ها در مرکز هند به دلیل گرم شدن و آب و هوای خشک تر سیاره بیشتر اتفاق می افتد. برخی از مناطق به دلایل زمین شناسی، توپوگرافی و آب و هوا بیشتر از سایرین در معرض خطر هستند. بنابراین افرادی که در آنجا زندگی می کنند آسیب پذیرتر هستند.

حساسیت یک مکان را می توان با تجزیه و تحلیل روند رویدادهای تاریخی تعیین کرد. نقشه های خطر سیل هند مکان هایی را نشان می دهد که بیشتر یا کمتر احتمال وقوع سیل وجود دارد. دانشمندانی که زمین لرزه ها را مطالعه می کنند، مناطق هند را به مناطق پرخطر و کم خطر تقسیم کرده اند.

با آگاهی از خطرات یک مکان، می توان اقدامات پیشگیرانه مناسبی را انجام داد. مناطق پرخطر سیل ممکن است به عنوان مناطق بدون توسعه تعیین شوند. در مکان هایی که خطر زلزله زیاد است می توان مشخصات ساختمانی را برای مسکن هایی که در برابر زلزله مقاوم هستند ایجاد کرد. این اقدامات احتیاطی به کاهش تاثیر بلایا بر کسانی که در مناطق پرخطر زندگی می کنند کمک می کند.

آسیب پذیری اجتماعی

درک ما از فاجعه توسط یک دیدگاه فنی محدود شده است. رویدادهای طبیعی عبارتند از طوفان، زلزله، آتش سوزی و بسیاری دیگر. از آغاز حیات بشر، آنها بر روی زمین رخ داده اند. وقوع آنها را نمی توان به تنهایی یک فاجعه تلقی کرد.

کوفی عنان، دبیرکل اسبق سازمان ملل متحد در آن مقطع زمانی در سال ۲۰۰۳ این موضوع را به صراحت بیان کرد و گفت که “خطرات تنها زمانی به فاجعه تبدیل می شوند که زندگی و معیشت مردم از بین برود”. بنابراین حتی در بلایای طبیعی نیز مولفه اجتماعی قابل توجهی وجود دارد. در دهه ۱۹۷۰، دانشمندان علوم اجتماعی ایده آسیب پذیری اجتماعی را در تلاش برای مقابله با درک عمدتا متمرکز بر مخاطرات فاجعه توسعه دادند. (Schneiderbauer and Ehrlich, 2004).

پارادایم جایگزین استفاده از آسیب پذیری به عنوان نقطه شروع برای کاهش ریسک، سلطه روش های پیش بینی خطر محور مبتنی بر مداخلات تکنولوژیکی را از دهه ۱۹۸۰ به چالش می کشد.

بلایا به عنوان نتیجه تعامل پیچیده بین یک رویداد فیزیکی بالقوه مضر (مانند سیل، خشکسالی، آتش سوزی، زلزله، طوفان و غیره) و آسیب پذیری یک جامعه، از جمله زیرساخت ها، اقتصاد و محیط زیست آن، بهتر درک می شوند.

همه چیز تحت تاثیر رفتار انسان هستند. به عنوان مثال، یک محله فقیر نشین شهری با مسکن های غیرمستحکم، تراکم جمعیت بالا و زیرساخت های ناکافی ممکن است آسیب های قابل توجهی را در اثر زلزله متحمل شود. اما در تمدنی ثروتمند با خانه های مستحکم، جمعیت کمتر و زیرساخت های بزرگ تر که می توانند در برابر زلزله مقاومت کنند، همین مبحث به ندرت تاثیرگذار خواهد بود.

ارزیابی دقیق آسیب پذیری افراد و گروه ها و جوامع بر اساس اندازه گیری دقیق ظرفیت آنها از حیث تاب آوری در برابر آسیب های احتمالی در سطوح مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مشخص می شود (هیلهورست و بانکوف، ۲۰۰۴). به عقیده برخی از نویسندگان، آسیب پذیری اجتماعی به حساسیت انسان و شرایط لازم برای بقا و سازگاری آنها اشاره دارد.

در مورد مفهوم آسیب پذیری اجتماعی، کانن و همکاران. (۲۰۰۳) استدلال می کنند که آسیب پذیری اجتماعی بسیار بیشتر از احتمال ریزش ساختمان ها و آسیب دیدن زیرساخت ها است. آنها آسیب پذیری اجتماعی را به عنوان مجموعه ای از ویژگی ها توصیف می کنند که شامل ویژگی های یک فرد می شود:

• «بهزیستی اولیه (وضعیت تغذیه، سلامت جسمی و روانی)
• معیشت و تاب آوری (دارایی ها و سرمایه ها، درآمد و صلاحیت ها)
• محافظت از خود (قابلیت و تمایل به ساخت خانه ایمن، استفاده از اماکن امن)
• حفاظت اجتماعی (اقدامات آمادگی و کاهش)
• شبکه ها و نهادهای اجتماعی و سیاسی (سرمایه اجتماعی، محیط نهادی و مانند آن)».