بررسی حبوه در مبحث ارث

یک سری اموالی هستند که به پسر برزگ متوفی به ارث می رسد و دیگران از آن ارثی نمی برند. طبق ماده ۹۱۵ قانون مدنی:" انگشتری که میت معمولا استعمال می کرد و همچنین قرآن و رختهای شخصی و شمشیر او به پسر بزرگ او می رسد بدون اینکه از حصه او از این حیث چیزی کسر شود مشروط بر اینکه ترکه میت منحصر به این اموال نباشد" حبوه نامی است که بر این اموال می نامند؛حبوه از حصه پسر بزرگ تر نمی کاهد.حبوه هم بعد از ادای دیون متوفی به پسربزرگ داده می شود یعنی اگر متوفی بدهکار باشد اول باید بدهی او تسویه شود ولو از محل حبوه.

نکته بسیار مهم این است که حبوه مختص میراث *پدر* است و شامل میراث پدربزرگ و مادر نمی شود علت اهمیت این مسئله این است که مادران معمولا انگشتر طلا استعمال می کند که دارای قیمتی قابل توجه است درحالی که ممکن است پدری اصلا حبوه نداشته باشد که به ارث برسد.

نکته بعدی این است که طبق نظر دکتر کاتوزیان حمل مشمول ماده ۹۱۵ نمی شود اگر چه زنده متولد شود.دکتر کاتوزیان استاد فقید حقوق ایران معتقد بودند که اموال موضوع حبوه حصری بیان شدند و به یاری قیاس نمی توان آنها را به دیگر اموال سرایت داد مثلا نمی توان گفت الان بجای شمشیر از تفنگ استفاده می شود پس تفنگ شخصی پدر به پسربزرگ او می رسد.فلذا باید اموال موضوع ماده را تفسیر مضیغ کرد البته دکتر کاتوزیان معتقد هستند که شرط استعمال ذکر شده در ماده صرفا برای انگشتر نیست و شامل دیگر اموال هم می شود درحالی که این نظر کاملا مخالف نص ماده ۹۱۵ است و نگارنده با تمام احترام این نظر استاد را نمی پذیرد و معتقد است که شرط استعمال صرفا برای انگشتر است نه دیگر اموال.

درجایی دیگر دکتر کاتوزیان بیان نمودند که پارچه ای که برای دوخت لباس به خیاط داده شده است اگر بریده نشده باشد مشمول حبوه نیست ولی اگر بریده بشود حبوه محسوب می شود، درحالی که این نظر کاملا در تعارض با نظر فوق الذکر استاد دارد چراکه اگر قائل بر این باشیم که شرط استعمال برای همه اموال موضوع حبوه باید رعایت شود حالا سوالی که پیش می آید این است که آیا پارچه بریده شده را استعمال می کنند؟ ایراد دیگر آن است که در عرف کسی به پارچه صرفا بریده شده رخت نمی گوید که ما معتقد باشیم که پارچه بریده شده حبوه است. فلذا نگارنده برخلاف نظر دکتر کاتوزیان معتقد است که پارچه بریده نشده تازمانی که تبدیل به لباس نشود مشول حبوه نیست.

نکاتی دیگری وجود دارد که در قالب یادداشت نویسی قابل بیان نیست و مستلزم نگارش مقاله ای در این خصوص است.

عبدالحکیم دیدار عضو مرکز وکلا استان گلستان.