بزهکاری نوجوانان: تاثیر مسکن در بزهکاری جوانان و در نهایت اشاره ای به یقه سفیدها (جرم شناسی)

انجمن ایرانی جرم شناسی 

Keyvanpur saeid 

در این باره دکتر مهدی کی نیا ؛ تاثیر مسکن در بزهکاری نوجوانان را اینگونه بیان نموده است که : مسکن خانوادگی نمودار سطح اجتماعی و اقتصادی والدین است که در حد وسیعی به محیط " اکولوژیک" اجتناب ناپذیر مربوط است .

والدین با انتخاب محل جغرافیایی مسکن خویش ، اطرافیان اجتماعی کانون خانواده خود را در هیات اجتماع نیز تعیین می کنند و موقعیت کانون خانوادگی به نوبه خود در حد وسیعی به برخورد کودک با انواع الگوهای رفتار دامن زده و از این رهگذر اثراتی خوب یا بد در تکوین شخصیت جوانان نقش پذیر از خود به یادگار میگذارد. 

اگر کانون خانواده ای در منطقه ای قرار گرفته باشد که بروز بزهکاری در آن فراوان باشد احتمال برخورد کودک با نمونه های متعددی از بزهکاری بیشتر است تا اینکه کانون خانواده در منطقه ای قرار گرفته باشد که وقوع جرم در آن منطقه به ندرت صورت می گیرد . به سخنی دیگر: احتمال برخورد با بزهکاری نسبت مستقیم با فراوانی آن دارد .همچنین تعلق به یک طبقه پست اجتماعی و اقتصادی ممکن است انعکاس و اثر فوق العاده مهمی در کودک نسبت به پذیرش و یا خودداری از قبول ارزش های غالب جامعه داشته باشد . در مورد مسکن خانواده ساکنان ؛ وضع ظاهر ، ارزش و طبع آن را در نظر گرفت .

آقای لافون و دوشیزه می شو : در شهر گرونوبل فرانسه ، در باره مسکن ، محله ، شهر ، و ناسازگاری نوجوانان همان شهر به مطالعه پرداختند . این دو پژوهشگر این نکته را روشن ساختند که بزهکاری نوجوانان و ناسازگاری آنان به طور کلی یک تابع محلی است و اغلب آن را باید در محله هایی ضعیف که از خانه های محقر و ناسالم تشکیل شده مشاهده نمود و اذعان دارد که مسئله تراکم و انبوهی جمعیت و کثرت عائله در اینگونه مناطق پیامدهای احتمالی عاطفی و تربیتی آن را مطرح می سازد .

عدم کفایت مسکن ممکن است آثار نامطلوبی را در بر داشته باشد و به ویژه امکان دارد آثار شومی در حیات جنسی کودکان باقی گذارد . در کانونی که بزرگسالان با کودکان خود ناگزیر ، شب را در یک اطاق به سر می برند چه بسا اتفاق می افتد که این کودکان به آسانی شاهد اعمال جنسی و سکس آنان گردند . حتی گاهی در بعضی از خانواده های بی بند و بار ، والدین کوششی در اخفای روابط جنسی و معاشقه های خود بکار نمی برند و ابائی ندارند که کودک آشکارا تماشاگر این قسمت از زندگی آنان باشند . 

یک کاشانه محقر ، یعنی جایی که اغلب برادران و خواهران، یا والدین و فرزندان در یک بستر به سر می برند حتی اگر هیچ یک از این نگونبختان مبتلا به هیچ یک از عوارض آسیب روانی هم نباشند ، گاهی از اوقات، این همخوابگی ها متاسفانه زنای با محارم را در پی دارند .

تحقیقات مرکز ووکرسون فرانسه حدود ۳۰ درصد موارد بزهکاری را ناشی از کثرت جمعیت داخلی منزل دانسته است . کوی پرجمعیت و ضعیف محلاتی که از خانه های محقر و ناسالم تشکیل شده به طور کلی کانون بزهکاری نوجوانان شناخته شد و از مقایسه این دو محله چنین بر می آید:

کثرت جمعیت در محلاتی که از خانه های محقر و ناسالم تشکیل شده سه برابر جمعیت ضعیف و کارگری است . معهذا کودکان این دو ناحیه به یک نسبت مرتکب بزه می گردند. در هر صورت انتخاب محله مناسب برای سکونت از این رهگذر که تاثیر ساکنان آن بخش و نفوذ رفتار هم محله ای ها و همسایگان در تکوین شخصیت فرزندان میتواند شدیدا موثر باشد به گونه ای که بارز معرف سطح اجتماعی و اقتصادی والدین است و علاقه آنان را در تامین سرنوشت نیکوی فرزندان خود جلوگیری آسیب پذیری اینان به وجهی نمایان می رساند .( پروفسور کین برگ در دومین کنفرانس های آموزشی بین المللی جرم شناسی تحت عنوان برسی اخلاقی در روابط آن با حالت خطرناک، گفت : به علت عدم کفایت محرکه های فرهنگی، زندگی احساساتی تا حدی به وضع ابتدایی خود باقی می ماند به این معنی که در افرادی که تحت تاثیر چنین محیطی قرار میگیرند، بسیاری از صفات و عواطف رشد نمی یابد و به نظر می رسد که این عقب ماندگی چندان بستگی به سطح عقلی ندارد زیرا در میان اشخاصی که در چنین محیطی بزرگ شده اند افرادی که از قوای عقلی کاملا برخوردار باشند و در عین حال از درک نکات ظریف عاطفی و اخلاقی بالنسبه عاجز باشند کم نیستند) همین دانشمند نامی اضافه میکند میکند: بدیهی است که طبقه پست اجتماع، ، محیطی که تا ژرفای وجودش را جنایت فرا گرفته، یک محیط انگلی از آن گروهی است که در چنگال عفریت " فقر فرهنگی " گرفتار است و برای کودکانی که در آن به سر می برند از آن رو فوق العاده خطرناک است که از یک سو فاقد محرکه های رشد اخلاقی است و از سوی دیگر تاثیرات مخرب جنائی مستقیما آنان را به زندگی جنائی سوق می دهد .

توضیحات: قابل ذکر است که در تحقیقات جرم شناسی، خاصه در زمینه جامعه سنجی ، ،نباید انتظار داشت که پژوهندگان بدون هیچ گونه اختلاف به یک نتیجه ثابت برسند بلکه برعکس، همیشه باید از قبول دستاوردهای بدون اختلاف و تنوع پرهیز کرد زیرا اگر دستاوردهای جامعه سنجی محققان یکی می بود جای شگفتی و ناباوری بود ، از این رو که دستاوردهای برسی هر پژوهشگری به موازین و ملاک های او بستگی دارد که معمولا این ضوابط و ملاک ها در همه جا و برای همه ی محققان یکی نیست و در ثانی به فرض اینکه معیارها و ملاک ها بر اساس توافق بین المللی یکسان انتخاب شود ، تازه مصداقها و جوامع مورد برسی یکی نیست : یکی آمریکایی و دیگری فرانسوی و آن دیگری ایرانی است . یکی شهری و صنعتی، دیگری روستایی و کشاورزی است ، جمعی در مرکز سیاسی کشور یعنی پایتخت و دیگری در شهرستان دوردست و دور از جنجال سیاسی است ، گروهی مومن و گرایش مذهبی دارند و گروهی دیگر بی دین و از خدا بی خبر . از سوی دیگر راست است که جامعه شناسی به معنای وسیع کلمه علم است ولی از علوم اجتماعی است نه از علوم دقیقه مانند ریاضی، فیزیک ، شیمی و غیره ، نباید انتظار داشت که در علوم اجتماعی که در آن عوامل متغیر و پارامترهای گوناگون موثرند بتوان بر قانون جزمی دست یافت. اشکال دیگر کار جامعه سنجی این است که در برسی تاثیر یک عامل نمیتوان از مداخله و تاثیر عوامل متغیر دیگر که همزمان با عامل موردنظر وجود دارند جلوگیری نمود و یا لااقل اینگونه عوامل را ثابت نگه داشت و همین نکته منفی است که این نتیجه مثبت را به دست داده است که در قضاوت نباید عجله کرد . و جامعه شناس مجرب آن را به کار می بندد و راه محافظه کاری می پوید و مطلوب یا نامطلوب وابسته به یکدیگرند و هرگز پدیده ای معلول عامل واحدی نیست بلکه وابسته به چند رشته عامل است و آنچه که به ظاهر علت است امکان دارد به نوبه خود معلول علت دیگر باشد . به سخن دیگر ، در راه تحقیق ، پژوهشگر باید به سلسله زنجیر علل دست یابد و به یاد داشته باشد که بزه آخرین حلقه از یک رشته حلقه های مربوط به هم است که حلقه های دور و نزدیک این زنجیره به نحوی در پیدایش و تقویت یا تضعیف ظهور آن تاثیر داشته اند . اهمیت یک جامعه شناس جنائی مربوط به نظر صائب او در تشخیص مهمترین حلقه ها یعنی نطفه ی اصلی و تکوین آن می باشد. 

( برهان و تایید مطلب)! ادوار تحقیق در کشورهای مختلف حاکی از آن است که فاصله بین بزهکاری حقیقی محله های فقیر نشین و محله های اعیانی و اشرافی احتمالا خیلی تقلیل یافته است که از برسی آمارها چنین نتیجه ای به نظر نمی رسد . در قلب شهر و محله های اعیانی سرقت و جرائم علیه اموال خیلی کمتر از سایر جاها به وقوع می پیوندد. در عوض اینگونه مراکز ، کانون سایر رفتار مجرمانه ولی محرمانه میباشد، معهذا در آنجا بعضی از جرائم مربوط به شرکت های بازرگانی ، کارخانه ها ، جرائم علیه قوانین اقتصادی و مالی و قوانین اجتماعی، بعضی اخاذیها و اعمال غیر شرافتمندانه در امور بازرگانی ، صنعتی و مالی به وقوع می پیوندد که جامعه شناسان آمریکایی این دسته از جرائم پوشیده از انظار را تبهکاری مردان یقه سفید می نامد. بسیاری از این گونه اعمال به اطلاع پلیس و دادگاه ها نمی رسد. بعضی ها به گونه ای هوشمندانه و ماهرانه ولی بر خلاف اصول اخلاقی به وقوع می پیوندد که حتی مشمول قوانین تحقیقی نمی شود، اگر قرار باشد این گونه اعمال غیر شرافتمندانه و به دور از وجدان اخلاقی در برسی های جنائی و تنظیم نقشه جغرافیایی ملحوظ نشود بدیهی است که این چنین نقشه جغرافیایی جنائی نمی توانند معرف حقیقی قیافه ی جنائی محلی باشد .

همانگونه که اشاره شد ؛ بر اساس تفکرات جرم شناس آمریکایی " ادوین ساترلند" جرم های یقه سفید ها بیانگر فعالیت های غیر قانونی است که از اشخاص سرشناس و در خور احترام صوری و طبقه ی بالاتر سر می زند. شغل و موقعیت اجتماعی و اشرافی این دسته از جنایت کاران و مجرمین ایجاب می کند که مانند طبقه ممتاز جامعه بهترین و گرانبهاترین لباس یقه سفید بپوشند و صورت ظاهرشان موجب شود تا مردم به آنها گمان بد نبرند تا بتوانند چپاول و غارتگری نمایند . و این ناهنجاری و بزهکاری پنهان میتواند تا مدتها آثار شوم و دهشت باری بر ابعاد ساختاری جامعه و خانواده ها سایه افکند و بر اثر تبعیض و اختلاف طبقاتی که پدیدآور آن هستند بزهکارانی در قالب جرم و جنایت و خشونت را در جامعه بوجود آورد ؛ در یک برسی دقیق و همه جانبه میتوان فهرستی بسیار مفصل و طولانی از آن تهیه کرد . دقت در ابعاد مسئله نشان می دهد که بیشتر مفاسد در هر جامعه ای غالبا زائیده ی اختلاف فاحش طبقاتی در هر جامعه است ؟ چراکه با پیدایش اختلاف شدید طبقاتی، یک اقلیت معدود ، طبقه مرفه جامعه را تشکیل می دهند که از فرط فزونی پول و ثروت و نوعا افراط در تنوع طلبی و تجمل خواهی به فساد کشیده می شوند و اکثریتی فقیر و محروم که در آتش رنجها و گرفتاریها و نابسامانی های زندگی می سوزند و این رنجهای طاقت فرسا را با شکیبایی فوق توصیف و تصور متحمل می گردند و یا به فساد کشیده می شوند و حتی برخی از آنها تبدیل به عامل و آلتی می شوند که وسائل عیش و عشرت آن ثروتمندان کذایی از طریق آنها تامین می شود. این نوع انتقاد افسانه پردازی و خیالبافی نیست که در اینگونه جوامع در حالی که گروه فراوانی به نان شب محتاجند و از بیماری و عدم دسترسی به دارو و درمان در گوشه ی فقر و بینوایی جان می سپارند، گروه دیگری در همان جامعه از نفیس ترین و مرغوبترین خوراکی ها و پوشاک و وسائل دیگر زندگی بهره مندند و بیشتر شئون زندگی آنها جلوه های روشنی از اسراف و زیاده روی و افراط منعکس است و حتی به طور مرتب هفته ای یک بار سگ و گربه ی خود را به مطب پزشک مخصوص میبرند تا وضع مزاجی آنها را تحت کنترل بهداشتی و پزشکی داشته باشند ، و در حالی که آن گروه محروم هرقدر به خویشتن در راه قناعت و صرفه جویی فشار می آورند باز هم نمی توانند پاسخ احتیاجات ضروری زندگی خود را بدهند و به مراتب میتواند خود یک عامل بروز بزهکاری در جامعه گردد .

سعید کیوان پور ( شیرانی ) 

مبانی جرم شناسی:

دکتر مهدی کی نیا

مبانی جرم شناسی و تاثیر محیط :

سعید کیوانپور

دوفصلنامه یافته های جزا و جرم شناسی