مقایسه ی طنز کلاسیک و معاصر

در قرن هشتم و سیزدهم، با مجموعه تناقض ها و نقیضین روبه رو هستیم که پیامدش سوق زبان از جدیت به سوی طنز است، این مقاله مرز مشترک و متفاوت زبان و مضامین طنز عبید زاکانی و دهخدا را تحلیل و شناسایی کرده است، با این توضیح که عناصر طنز اجتماعی، دینی و مذهبی و سیاسی مضامین مشترک طنز هر نطنز این دوطنز پرداز به شمار می رود، طنز اجتماعی و سیاسی قرن هشتم یا طنز عبید زاکانی محدودتر از قرن سیزدهم است، چرا که اندیشه اشعری و جبرگرا بر اجتماع حاکم است و طنز پردازان این دوره بر خلاف قرن سیزدهم محتاطانه و کم رنگ در پی نشان دادن راه حل ها است. از همین روی عبید در مقایسه با دهخدا زبانش صریح است و با نیشخند هزل، ظلم واجحاف حکما، بی بندو باری های آنان، گسترش فقر و فحشا، بی اعتبار شدن علم و دانش را به سخره می گیرد. ا ما طنز اجتماعی و سیاسی دهخدا به علت مردمی بودن مخاطب شان گسترده تر و شفاف تر بیان شده و در آن به انواع موضوعات رایج، چون گرانی و نامرغوبی اجناس، خرافه پرستی و بی سوادی مردم، اعتیاد اشخاص به تریاک، بی کفایتی حاکمان و غیره اشاره شده است. در قرن هشتم ریاکاران مسند دین خود حاکمان وقت شمرده می شوند، لذا طنز مذهبی از پررنگ ترین عنصر طنز پردازی به شمار می رود. عبید از شریعت و طریقت آلوده شده به ریا با انتقادهای فراوان یاد می کنند.

Keywords:

طنز , عبیدزاکانی , علی اکبردهخدا , وجوه شباهت , وجه افتراق