بررسی و چگونگی گونه بندی مسکن در بافت میانی شیراز

بافت میانی شهرها، که بخش اعظم هویت شهری معاصر را در بر دارد، در دورهای شروع به شکل گیری میکند که تمدن ایرانی تحت تاثیر تحولات نوگرایانه سرزمینهای غربی قرار گرفت. از این رو این بافت ارزشمند شهری نشان دهنده تاریخ تحولات شهر در گذر از سنت به مدرنیته در معنای عام آن میباشد. با وجود اهمیت بسزای بافت میانی، که از نظر ارزشمندی می توان آن را هم تراز با بافت تاریخی دانست، درسالهای اخیر نبود برنامه ریزی مناسب، سبب تبدیل بخش عمدهای از بافتهای میانی به بافت فرسوده و ناکارآمد شده است و معضلات بسیاری را برای شهروندان و متولیان شهری پدید آورده است. از این رو شناخت بافت میانی، به عنوان مبنایی برای شناخت و برنامه ریزی در این حوزه شهری در نظر گرفته میشود. لذا در این پژوهش با هدف شناخت و دسته بندی بناهای شکل دهنده بافت میانی شهر شیراز، براساس معیارهای مورد نظر شهرداری شیراز، به بررسی و گونه بندی کاربری مسکونی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده است. به این منظور و با توجه به گستردگی جامعه آماری و تنوع مکانی و زمانی جامعه مورد نظر، از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شده و براساس نحوه و شکل استقرار بنا در عرصه، جامعه آماری به چهار طبقه تقسیم گردید. سپس با استفاده از روش انتساب متناسب تعداد نمونه ها در میان طبقات مختلف به نحوی تقسیم شد که پراکندگی آنها پوشش مناسبی را در بافت میانی در برداشته باشد. پس از گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از مشاهدات میدانی نمونه ها و بررسی متغیرهای معماری، توده و فضا، تناسبات و شیوه زندگی، در نهایت اقدام به گونه بندی چندشاخصه گردید. یافته های این پژوهش نشان میدهد که بناهای مسکونی موجود در بافت میانی شهر شیراز را میتوان براساس شاخصهای مورد نظر به چهار گونه کلی دسته بندی کرد. گونه اول خانه هایی هستند که نزدیکترین نوع به خانه های سنتی موجود در بافت تاریخی شیراز میباشند، با نمای آجر و سنگ و نظام سازه ای طاق و تویزه که شیوه زندگی در آنها خانواده جمعی می باشد. گونه دوم بناهای مسکونی شکل داده اند که نمای آنها فاقد تزیینات خاص هستند و با نظام سازه ای نوین، تیرآهن، ساخته شده اند و شیوه زندگی در آنها خانواده دو هسته ای می باشد. گونه سوم، بناهای مسکونی اواسط پهلوی تا سالهای دهه هفتاد هستند. غالب بناهای این گونه را خانه هایی شکل می دهند که ارزشهای معماری معاصر ایران می باشند، نماها مصالح متنوع دارند و بازی با احجام در نماها به چشم می خورد. شیوه زندگی ساکنان این گونه را خانواده تک هسته ای شکل داده است. گونه چهارم شامل خانه هایی است که از سالهای دهه هفتاد تا امروز ساخته شده و میشوند. خانههای شکلدهنده این گونه طبق قوانین و مقررات کمی و عددی شهرسازی جدید ساخته می شوند و بیشتر از نوع آپارتمانهایی با تراکم بالا هستند. گونه اخیر را میتوان تهدیدی برای سه گونه دیگر دانست.

Keywords:

گونه شناسی , مسکن , بافت میانی , شیراز