نگاره و نگاشته فضولی؛ میراث مشترک بینافرهنگی شرق

  در تاریخ ادبیات ترکی آذربایجان، شاهد شخصیت های ادبی بزرگی هستیم که هرکدام به نحوی به شناخت ادبیات و فرهنگ اسلامی کمک کرده اند و آن را به اوج رسانده اند. یکی از این شخصیت های بارز و البته، پایه‎گذار سبک ادبی هندی، محمد فضولی، بزرگ ترین شاعر ترکی آذربایجانی در سده دهم هجری است. نسخه های خطی مصور این ادیب، آکنده از نگاره‎هایی است که برگرفته از مکاتب نگارگری هم عصر خود، یعنی بغداد، عثمانی و تبریز 2 می باشد. اهداف این پژوهش، تحلیل نسخه های مصور کتب ادبی فضولی، بررسی تاثیر هنر نگارگری ایرانی بر تصاویر مکاتب بغداد و عثمانی و تاثیر مضامین شیعی بر آثار ادبی فضولی و در نهایت، تصویر سازی آن است و تلاش دارد، بدین پرسش ها پاسخ داده شود: آیا مصورسازی کتاب های فضولی از فرهنگ ایرانی اسلامی تاثیر گرفته است یا نه و مضامین شیعی نگاره ها بر چه اساسی اجرا شده اند جامعه آماری این پژوهش، مشتمل بر 17 تصویر برگزیده از مجموعه های نسخه های دست نویس فضولی محفوظ در کتاب خانه های خارج از کشور است. رویکرد پژوهشی این مقاله، از نظر روش، تحلیلی و تطبیقی و از نظر منبع، مطالعات کتاب خانه ای و اسنادی است. نتایج، گویای این مطلب است که، آثار مورد بررسی از لحاظ محتوا، متن، نگارگری و کتاب آرایی تحت تاثیر عرفان، مذهب و ادبیات ایرانی و اسلامی بوده و در واقع، فضولی زمینه ای برای فهم و هم اندیشی سه جهان ممتزج اسلامی– ایرانی و ترکی است. نکته دیگر این که، فضولی با وجود این که سنی مذهب بود، اما آثارش تحت تاثیر فرهنگ شیعی شکل گرفته و نگارگران نیز به این امر کاملا، وفادار بوده اند.    

Keywords:

ادبیات ترکی , فضولی , نگارگری بغداد , نگارگری عثمانی , نگارگری تبریز