تدوین دستور العمل و راهنمای طراحی شهری (نمونه منطقه ای از تهران یا دیگر شهرهای کشور)

تغییر نگرش و توجه مدیریت عمران شهری از ابعاد کمی به ابعاد کیفی، مدت‏هاست که در اغلب کشورهای دنیا تحقق یافته، لیکن در کشور ما ابزار و قوانین مدنی توسعه‏‏ شهری موجود، فاقد کارایی و کفایت لازم، جهت توجه به کلیه‏ این کیفیت‏هاست و قانون‏مندی‏های فعلی توسعه‏‏ تدریجی، ضمن اینکه قادر به تشخیص و ایجاد کیفیت‏های محیطی نیست، عامل حذف کیفیت‏های موجود نیز می‏باشد و عاجل‏ترین اقدام در تحکیم فرایند توسعه‏ پایدار، پالایش و حذف آن دسته از قانون‏مندی‏های رشد است که در این مقوله نمی‏گنجد و لازم است متحول گردد. متأسفانه چارچوب‏های کنترل موجود ساختار کالبدی ملاک عمل مدیریت عمران شهری، در تداوم روش‏ها و تکنیک‏های بازمانده از نسل‏های گذشته و فاقد درایت و کارایی لازم در جهت مانایی و بقای کیفیت‏های محیطی می‏باشد. این ابزار که ماهیتاً از زاویه دوبعدی، فرایند توسعه را رقم می‏زند، ضمن اینکه نگرشی به ایجاد کیفیت محیطی ندارد، به لحاظ فقدان تدابیر کافی، موجبات تضییع کیفیت‏های محیط مصنوع را در فرایند توسعه فراهم می‏سازد. هدف از این تحقیق، پایه‏گذاری اصول و مبانی کالبدی است که در مواردی که ضوابط موجود، فاقد کارایی باشد، آرایش و همجواری حجم توده و فضای ابنیه را در بافت‏های مسکونی هدایت نماید. هدایت و ایجاد کیفیت محیطی امری است که به خودی خود تحقق نمی‏یابد و اسناد شهرسازی از نوع طرح جامع قادر به ایجاد آن نمی‏باشد و اساساً هویت کیفیت‏هایی که مربوط به بعد سوم و مکان است، نیازمند بکارگیری دانشی متفاوت از آنچه که به نام «شهرسازی» شناخته‏شده، می‏باشد. به عبارت دیگر، طراحی شهری دانشی چند‏انضباطی است که به منظور حفظ و ایجاد کیفیت محیط وارد مداخله می‏شود. محصول کار طراحی شهری، نهایتاً در قالب اسناد هدایت و کنترل، قابل تعریف است که طی آن چگونگی راهبری اجرای طرح تعیین می‏گردد. راهنمای طراحی نیز در این مرحله وظیفه‏ مهمی از بابت تحقق شکل و محتوای کیفیت و هویت را عهده‏دار است. نتایج و دستاوردها: راهنمای طراحی شهری، سندی حاوی راهکارهای اجرایی است. ماهیتاً راهنمای طراحی شهری را می‏توان به دو دسته پایه تقسیم نمود: 1. راهنمای طراحی از نوع تشریحی-عملکردی (Performance) 2. راهنمای طراحی تجویزی یا حکمی (Prescriptive) راهنمای تشریحی سعی بر تشریح عملکرد مورد نظر محصول نهایی دارد. این نوع راهنما با توصیه‏هایی بر چگونگی دستیابی به محصول نهایی همراه است. راهنمای طراحی از نوع تشریحی ماهیتاً نزدیک به اهداف طراحی است. در مواردی که راهنمای طراحی وارد مباحث عمومی و سطح شهر می‏گردد، متوجه اهداف استراتژیک طراحی شده و اصول و چارچوب‏های ساختاری را تشریح می‏نماید که در این صورت راهنمای «طراحی ساختاری» نام دارد. راهنمای طراحی تجویزی سعی بر معرفی ماهیت و خصوصیات پایه محصول نهایی دارد و برخلاف راهنمای اول که جنبه توصیه‏ای دارد، در این گونه راهنما، بسیاری از تصمیمات اتخاذ‏شده و چارچوب‏های قابل اجرا توسط طراح و سازنده ارائه می‏شود. در برخی موارد، اسناد همراهی‏کننده راهنمای تجویزی حاوی گونه‏هایی از ضوابط است که نهایتاً در قالب ضوابط «کنترل طراحی» مطرح می‏باشد.