شناسایی تنوع اللی در مکان های ژنی پاکوتاهی در ژنوتیپ های امیدبخش گندم دیم برمبنای صفات مورفولوژیکی و مارکرهای مولکولی

بهره برداری از ژن های پاکوتاهی در برنامه های بریدینگ در دهه های گذشته به افزایش عملکرد معنی دار در گندم منجر شده است. در طی سال های گذشته برنامه های به نژادی در ایران به کاهش ارتفاع و افزایش آلل های پاکوتاهی منجر شده است. ژن های پاکوتاهی درگندم نان (Rht) دارای آلل های متعددی از جمله Rht2, Rht1, Rht12, Rht9, Rht8, Rht5, Rht4,Rht3 وRht13 میباشد. در این تحقیق برای نخستین بار تنوع اللی در مکان های ژنی پاکوتاهی در ژنوتیپ های گندم دیم مورد بررسی قرار گرفت. لاین های امیدبخش گندم آزمایش21thERWYT ، ارقام تجاری گندم دیم، ژنوتیپ های گندم با منشا بین المللی و ارقام استاندارد گندم مجموعا به تعداد 70 ژنوتیپ در این تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپ های مورد ارزیابی در شرایط گلخانه ای کشت و در مرحله گیاهچه ای نمونه برداری از برگ های جوان به منظور استخراج DNA صورت گرفت. بررسی تنوع ژنتیکی در مکان های ژنی مورد نظر با استفاده از پرایمرهای طراحی شده و با انجام PCR و سپس جداسازی و آشکارسازی قطعات تکثیر شده بر روی ژل آگارز 2 درصد صورت گرفت. علاوه بر این از آزمون جیبرلین برای بعنوان تکنیک جایگزین برای ارزیابی تنوع ژنتیکی در مکان های ژنی پاکوتاهی استفاده شد. صفات فنوتیپی مهم مرتبط با ژن های Rht از قبیل ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله و مراحل فنولوژیک رشذ و نمو در ژنوتیپ های مورد مطالعه اندازه گیری و یادداشت برداری گردیدند. همچنین ارتباط تنوع در مکانهای ژنی پاکوتاهی با صفات ارزیابی شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر صفات مورفولوژیک و فنولوژیک تنوع نشان دادند. از طریق نتایج تجزیه خوشهای بر اساس صفات زراعی و مورفولوژیک، ژنوتیپ های مورد بررسی در 5 گروه جداگانه قرار گرفتند. تنوع ژنتیکی بالایی در مکان های ژنی مورد مطالعه مشاهده گردید، آلل Rht-B1a دارای بیشترین فراوانی و آلل Rht-D1b دارای کمترین فراوانی بود. میانگین ارتفاع ژنوتیپ هایی که دارای ترکیب ژنتیکی Rht-B1a و Rht-D1a (آلل پابلندی در هر دو مکان ژنی) بودند 90/7 سانتیمتر بود که نسبت به میانگین سایر ترکیبات ژنتیکی بالاتر بود. تعدا 4 ژنوتیپ حامل آلل Rht-B1b با میانگین ارتفاع 76/5 سانتیمتر و 28 ژنوتیپ حامل آلل Rht-B1a با میانگین ارتفاع 92/7 سانتیمتر شناسایی گردیدند. در مکان ژنی Rht2 تعداد 44 ژنوتیپ دارای آلل Rht-D1a با میانگین ارتفاع 88/4 سانتیمتر بودند. تعداد 16 ژنوتیپ فاقد هر دو آلل Rht-D1a و Rht-D1b از میانگین ارتفاع 87/9 سانتیمتر برخورداربودند. واژه های کلیدی: ژن های پاکوتاهی، زراعت دیم، گندم نان، مارکرهای مولکولی، تنوع اللی