جمع آوری، شناسایی و ایجاد کلکسیون اکسسشنهای بید مشک (Salix aegyptica ) استان کردستان

جمع آوری و شناسایی اکسسشن های مختلف بیدمشک(Salix aegyptica L.) علاوه بر حفاظت از ژرم پلاسم طبیعی کشور زمینه لازم برای بررسی امکان اصلاح و اهلی کردن این گونه با اهداف خاص زینتی یا دارویی فراهم می گردد. در این پژوهش، تعداد 10 اکسسشن بیدمشک از رویشگاههای طبیعی استانهای کردستان و آذربایجان غربی جمع آوری و نهالهای مربوطه از لحاظ برخی ویژگی های مورفولوژیکی و فنولوژیکی در کلکسیون ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی کردستان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین اکسسشنهای مورد بررسی بید مشک از لحاظ ویژگی های مورفولوژیکی ارتفاع درخت، قطر تاج پوشش،قطر یقه، طول شاتون، نسبت طول به عرض شاتون، طول برگ، عرض برگ، نسبت طول به عرض برگ، سطح برگ و طول دمبرگ در سطح احتمال 1٪و برای ویژگی های زاویه شاخه اصلی با فرعی، طول شاخه یک ساله، طول در عرض شاتون نیز در سطح احتمال 5٪اختلاف معنی دار وجود داشت. همچنین اکسسشنهای بید مشک از نظر ویژگی های فیزیولوژیکی وزن تر شاتون، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، نسبت وزن تر به خشک برگ، درصد ماده خشک برگ و سطح ویژه برگ در سطح احتمال 1٪ و از نظر وزن خشک شاتون، نسبت وزن تر به خشک شاتون و درصد ماده خشک شاتون نیز در سطح 5٪ اختلاف معنی داری با هم نشان دادند. بعلاوه بین بین اکسسشن های مورد بررسی بید مشک از نظر ویژگی های فنولوژیکی زمان ظهور شاتون، زمان خاتمه شاتون دهی، طول دوره شاتون دهی، زمان ظهور برگ، زمان خزان برگ و طول دوره برگ دهی اختلاف معنی داری )01/0(P ≤ وجود داشت. بر اساس نتایج مقایسه میانگین ها، اکسسشن های U1 و K5 دارای بیشترین مقدار زاویه شاخه اصلی با فرعی و طول شاتون، U3 و K6دارای بیشترین ارتفاع (به ترتیب 7/291و 1/281 سانتی متر )، K4دارای بیشترین قطر تاج پوشش (8/252 سانتی متر)، K4 و U3 دارای بیشترین قطر یقه (به ترتیب 6/63 و 7/60 میلی متر) واکسسشنK3 دارای بیشترین مقدار طول شاخه یک ساله، طول برگ، عرض برگ، سطح برگ، طول دمبرگ، وزن تر برگ، عرض شاتون، وزن تر و خشک شاتون بودند. از نظر زمان گلدهی، اکسسشن های K6 و K1 زود گل ترین و اکسسشن های K7 و K5 دیر گل ترین اکسسشن بودند. از نظر زمان برگ دهی نیز اکسسشن های K5 و U2 به ترتیب زودتر و دیرتر از بقیه اکسسشن ها برگ دهی خود را آغاز کردند. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که بین سطح برگ با ویژگی های مرتبط با گلدهی (طول شاتون، عرض شاتون، وزن تر و خشک شاتون) همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت و بین ارتفاع درخت و ویژگی های طول و وزن تر شاتون همبستگی منفی و معنی داری وجود داشت. تجزیه خوشه ای بر اساس ویژگی های اندازه گیری شده، اکسسشن های بیدمشک را در سه گروه تقسیم نمود. بر اساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی، حدود 5/68 درصد از واریانس کل در بین اکسسشن ها توسط دو مولفه اول و دوم توجیه شد. با توجه به نتایج بدست آمده از تجزیه ویژگی های مورد بررسی، اکسسشن های K2، K6 وK3 از نظر بیشتر ویژگی های مورد بررسی برگ و شاتون برتری قابل ملاحظه ای نسبت به اکسسشن های دیگر داشتند و می توان آنها را به عنوان اکسسشنهای برتر در این مرحله معرفی نمود. واژه های کلیدی: بیدمشک، اکسشن، گل، تجزیه خوشه ای، تجزیه به مولفه های اصلی