بررسی ارقام و لاین های گندم نان در آزمایشات مقایسه عملکرد مقدماتی مشترک مناطق سرد و معتدل سرد(24thPRWYT) تحت شرایط دیم

این تحقیق به منظور دستیابی به ژنوتیپ های با عملکرد بالاتر از ارقام موجود که واجد صفات زراعی مناسب و متحمل به تنشهای محیطی بویژه خشکی و سرما باشند، در ایستگاه های تحقیقات کشاورزی دیم مراغه، قاملو، زنجان، سرارود و شیروان اجرا گردید. در این تحقیق تعداد 211 لاین و رقم گندم انتخابی از آزمایشات مقایسه عملکرد مقدماتی داخلی، ژنوتیپ های انتخابی از خزانه های بین المللی به همراه ارقام شاهد سرداری، باران، اوحدی، رصد، هما، تک آب ،آذر2 و هشترود در آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی مشترک در مناطق سرد و معتدل سرد کشور مجموعا در 234 کرت آزمایشی به صورت مشاهده ای مورد مطالعه قرار گرفتند. طی فصل زراعی از صفات مورد نظر در مراحل مختلف رشد یادداشت برداری به عمل آمده ونیز خسارت سرمای زمستان و عکس العمل لاین ها در مقابل بیماری های شایع در منطقه ثبت گردید. در سال زراعی 96-95 کاهش تولید قابل ملاحظه ای در محصولات زراعی دیم حاصل گردید که از علل مهم آن پدیده های اقلیمی بالاخص پایین بودن دمای خاک و هوا بود که کاهش رشد گیاه را موجب گردید. مصادف شدن مراحل حساس رشد گیاهی با کاهش بارندگی ها و کمبود رطوبت خاک کاهش تولید را موجب گردید. در ایستگاه مراغه بارش های سالیانه در مقایسه با میانگین بلندمدت 6/22 درصد و نسبت به سال زراعی گذشته 2/39 درصد کاهش داشت. در زنجان نیز بارش های سالیانه با 4/25 درصد کاهش نسبت به سال گذشته همراه بود. در حالیکه در ایستگاه سرارود این میزان در مقایسه با میانگین بلند مدت 9/72 میلی متر افزایش و نسبت به سال زراعی گذشته 4/33 درصد کاهش داشت و نیز در قاملو میزان بارش ها 75/25 درصد کاهش و در ایستگاه شیروان 9/58 درصد کاهش را نسبت به سال گذشته نشان داد. عملکرد ژنوتیپ های مورد مطالعه در ایستگاه مراغه از از حداقل 161 (ژنوتیپ شماره 95) تا حداکثر 2444 کیلوگرم در هکتار (ژنوتیپ شماره 65) متغیر بود. در ایستگاه سرارود ژنوتیپ شماره 223 با تولید 3781 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد را در میان ژنوتیپ های مورد بررسی تولید نمود. در ایستگاه های قاملو، زنجان و شیروان ژنوتیپ های 109، 12 و 121 به ترتیب با عملکرد 1903، 1800 و 667 کیلوگرم در هکتار بالاتریت عملکرد را تولید نمودند. در این بررسی محاسبه همبستگی های بین صفات نشان داد که ژنوتیپ های زودرس عملکرد دانه بیشتری را در شرایط دیم تولید کردند. همچنین مشاهده گردید که ژنوتیپ های دارای ارتفاع بیشتر از پتانسیل تولید دانه بیشتری نیز در شرایط دیم برخوردار هستند. مقایسه میانگین صفات بین ایستگاه ها روشن نمود که ژنوتیپ های مورد مطالعه در سرارود زودتر و در زنجان بسیار دیرتر از دیگر ایستگاه ها وارد مراحل فنولوژیک ظهور سنبله و رسیدگی فیزیولوژیک شدند. وزن هزاردانه از صفاتی بود که ثبات بسیار خوبی را در مناطق مختلف نشان داد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های شرکت کننده در آزمایش از حدود 2493 کیلوگرم در هکتار در ایستگاه سرارود تا 262 کیلوگرم در هکتار در شیروان متغیر بود. از مجموع تعداد 211 ژنوتیپ مورد مطالعه در نهایت تعداد 84 ژنوتیپ برای ادامه بررسی در آزمایشات مشترک مقایسه عملکرد پیشرفته مناطق سرد دیم انتخاب گردیدند. واژه های کلیدی: مقایسه عملکرد،گندم نان، کشت دیم