بررسی امکان کنترل بیولوژیکی بیماری پوسیدگی سفید سیر (Allium white rot) توسط آنتاگونیست های قارچی در شرایط آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه

بیماری پوسیدگی سفید سیر با عامل قارچی Sclerotium cepivorum یکی از مهم ترین بیماری های این محصول در ایران و از جمله استان همدان می باشدکه هر ساله خسارات فراوانی به تولید و صادرات این محصول مهم وارد می سازد. در این پژوهش سعی بر آن گردید که روشی غیر شیمیایی (بیولوژیک) جهت جایگزینی استفاده از سموم شیمیایی در مدیریت و کنترل این بیماری معرفی و ارایه گردد. برای انجام این پژوهش، ابتدا تاثیر 12 جدایه از قارچ های آنتاگونیستTrichoderma harzianum (4 جدایه)، Trichoderma asperellum ( 4 جدایه) وTalaromyces flavus ( 4 جدایه) در شرایط آزمایشگاه بر روی قارچ Sclerotium cepivorum عامل بیماری پوسیدگی سفید سیر مورد بررسی قرار گرفت. این بخش از پژوهش در قالب آزمون کشت متقابل، بررسی تاثیر ترکیبات فرار و تاثیر ترکیبات غیر فرار قارچ های آنتاگونیست بر رشد قارچ بیمارگر انجام گرفت. بر اساس نتایج در آزمون کشت متقابل، موثرترین جدایه آنتاگونیست جدایه ای از T. harzianum با 10/61 و کم تاثیرترین جدایه ای از Talaromyces flavus با16/39 درصد بازدارندگی بودند. در آزمون ترکیبات فرار ، نتایج حاکی از آن بود که یکی از جدایه های T. harzianum بیشترین بازدارندگی را در رشد قارچ بیمارگر با 44/83 درصد داشته و کمترین تاثیر مربوط به جدایه از T. flavus با 10/62. درصد بود. در آزمون بررسی تاثیر ترکیبات غیرفرار نیز بیشترین تاثیر بازدارندگی از رشد قارچ بیمارگر مربوط به جدایه ای از قارچ آنتاگونیست T. flavus با 91/ 89% و کمترین تاثیر مربوط به یکی از جدایه های T. asperellum با 12/54% بود. در ادامه پژوهش و بر اساس نتایج بررسی های آزمایشگاهی، 6 جدایه از موثرترین قارچ های آنتاگونیست آزمایش شده (از هرگونه 2 جدایه) انتخاب شد و با استفاده از این جدایه ها و 3 بستر آلی و معدنی سبوس برنج، پیت و تالک، 18 فرمولاسیون بیولوژیک تهیه گشته و تاثیر آنها در کنترل بیماری پوسیدگی سفید سیردر شرایط گلخانه مورد بررسی قرارگرفت. آزمایش گلخانه ای شامل 21 تیمار (18 فرمولاسیون بیولوژیک، قارچکش کاربندازیم، شاهد آلوده و شاهد سالم) بود و برای هر تیمار نیز چهار تکرار در نظر گرفته شد. نتایج آزمایشات گلخانه ای نشان داد که فرمولاسیون های بیولوژیک استفاده شده به شکل موثر و معنی داری بیماری پوسیدگی سفید سیر را در مقایسه با شاهد آلوده کنترل کرده و کاهش دادند. نتایج همچنین نشان داد که فرمولاسیون هایRB-Th1, RB-Th2 و RB-Ta1 تهیه شده از بستر سبوس برنج و قارچ های آنتاگونیست T. harzianum وT. asperellum با 25% وقوع بیماری موترترین در کاهش بیماری پوسیدگی سفید سیر بودند. در ادامه پژوهش و بر اساس نتایج گلخانه ای 9 فرمولاسیون برتر برای آزمایش و ارزیابی در شرایط مزرعه انتخاب گردیدند. بررسی های مزرعه ای طی سالهای 1394 و 1395 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان در مزارع آزمایشی و با آلودگی مصنوعی خاک مزرعه با اینوکولوم تهیه شده از قارچ S. cepivorum به شکل بلوک های کامل تصادفی با 11 تیمار (9 فرمولاسیون بیولوژیک، قارچکش کاربندازیم و یک شاهد بدون تیمار) با 4 تکرار انجام گردید. نتایج مزرعه در سال اول نشان داد که بیشتر فرمولاسیون های استفاده شده وقوع بیماری و نیز شاخص شدت بیماری را در مقایسه با شاهد آلوده به طور معنی داری کاهش دادند. بر اساس نتایج در سال اول مزرعه فرمولاسیون های RB-Th1, RB-Th2, RB-Ta1 به ترتیب با 11/9، 9/13 و 1/17 در صد بیماری موثرترین در کاهش وقوع بیماری بودند. نتایج سال دوم مزرعه با نتایج سال اول به علت بالا بودن وقوع و شدت بیماری نا شی از باقی مانده اینوکولوم افزوده شده سال اول متفاوت بود و تا ثیر فرمولاسیون های بیولوژیک کمتر از سال اول بود. بر اساس نتایج در سال دوم موثرترین فرمولاسیون ها RB-Th1, RB-Th2, RB-Tf1 به ترتیب با 25/41، 50 و 50 در صد بیماری بودندکه بیماری پوسیدگی سفید سیر را در مقایسه با شاهد آلوده به طور معنی داری کاهش دادند.واژه های کلیدی: سیر-پوسیدگی سفید- کنترل بیولوژیک- Sclerotium cepivorum- Talaromyces flavus- T. asperellum- Trichoderma harzianum-فرمولاسیون های بیولوژیک.