بررسی فرصت های اقتصادی گاوداری های خرده پا در منطقه زابل

در این مطالعه به منظور برآورد عملکرد صفات تولیدی، تولید مثلی، ترکیب گله و فرصت های اقتصادی به ازای هر راس گاو و هر واحد از گاوداری های روستایی، از تعداد 429 واحد گاوداری کوچک در 44 روستای شهرستان زابل شامل 1728 راس گاو مولد و 3759 راس کل گله طی بهار 1394 تا بهار 1395 رکوردگیری شد. نحوه جمع آوری داده ها به صورت پرسش نامه ای و استفاده از اطلاعات یک سال گذشته گاودار، رکوردهای یاداشت شده، رکوردگیری مستقیم و مصاحبه با گاودار بود. با استفاده از منابع درآمد و هزینه برای هر گله تعداد 5 شاخص اقتصادی و 5 شاخص مدیریتی محاسبه شد. فرصت اقتصادی، مقدار درآمد اضافی است که اگر گاوداران بتوانند شاخص های بهره وری مختلف را تا حد اهداف قابل دسترس ارتقا بدهند، عاید آن ها خواهد شد. متوسط کل شیر تولیدی و فروخته شده روزانه هر واحد به ترتیب 66/13 و 82/7 کیلوگرم و متوسط تولید شیر روزانه هر راس گاو 24/7 کیلوگرم بود. میانگین کل عملکرد صفات تولید مثلی و تلفات به صورت 71/28 ماه برای سن در اولین گوساله زایی، 17/14 ماه برای فاصله گوساله زایی، 66/232 روز برای طول دوره شیردهی، 76/7% برای تلفات گوساله ها تا سن یک سالگی و 35/1% برای تلفات گاو بالغ بودند. میانگین خوراک مصرفی روزانه هر راس گاو 36/13 کیلوگرم با نسبت کنسانتره 33/29 درصد بود. میانگین کل هزینه خوراک روزانه هر راس گاو و درآمد حاصل از فروش شیر روزانه هر واحد به ترتیب 83 و 90 هزار ریال بودند. ارزش شیر تولیدی به هزینه خوراک روزانه هر گاو، نسبت خوراک مصرفی به متوسط تولید شیر روزانه و نسبت قیمت شیر به هزینه هر واحد خوراک نیز به ترتیب 48/95%، 20/2 و 97/1 بدست آمد. میانگین اندازه کل گله 76/8 راس به ترتیب شامل 57/30% گاو شیرده،20/16% گاو خشک، 95/11% گوساله ماده شیرخوار، 79/11% گوساله نر شیرخوار، 18/10% گوساله نر در حال رشد، 03/10% گوساله ماده در حال رشد، 76/5% گاو نر بالغ و 52/3% تلیسه آبستن بود. مجموع فرصت های اقتصادی برآورد شده به ازای هر راس گاو در سال معادل 68/19 میلیون ریال به ترتیب شامل 13/8 میلیون ریال (73/37%) برای متوسط شیر تولیدی روزانه هر راس گاو، 47/6 میلیون ریال (51/32%) برای متوسط سن در اولین گوساله زایی، 58/3 میلیون ریال (58/20%) برای متوسط طول دوره شیردهی، 82/0 میلیون ریال (33/5%) برای متوسط فاصله گوساله زایی و 67/0 میلیون ریال (85/3%) برای متوسط تلفات گوساله بودند. همچنین مجموع فرصت های اقتصادی به ازای هر واحد گاوداری معادل 98/48 میلیون ریال به ترتیب شامل 07/21 (63/35%)، 12/15 (16/32%)، 79/8 (67/22%)، 74/1 (13/5%) و 26/2 (41/4%) بودند. میانگین شاخص های مدیریتی نیز به صورت 05/28% برای شیر فروخته شده از تولید شده، 92/68% برای گاوهای شیرده از کل گاوها، 57/30% برای گاوهای شیرده از کل گله، 04/95% برای نسبت هزینه غذا به درآمد شیر و 37/296 هزار ریال برای هزینه بهداشتی هر راس گاو در سال برآورد شدند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد تنوع قابل ملاحظه ای برای عملکرد صفات مورد بررسی، فرصت های اقتصادی پنج گانه و شاخص های مدیریتی برای سطوح مختلف فصول، نژاد، سیستم پرورش و اندازه گله وجود داشت. این نتایج می توانند در برنامه ریزی جهت بهبود عملکرد صفات تولیدی، تولیدمثلی، مدیریتی و اقتصادی به منظور افزایش بهره وری و بازدهی اقتصادی در واحدهای گاوداری کوچک روستایی مورد استفاده قرار گیرند.واژه های کلیدی: عملکرد صفات، شاخص اقتصادی و مدیریتی، گاوداری های کوچک، زابل.