بررسی کاریولوژیکی برخی گونه های گیاهی (11 گونه با جمعیت های مختلف) با اهمیت دارویی از خانواده نعناعیان (Dracocephalum spp. ، Salvia spp. ، Zhumeriamajdae )

در این تحقیق سه جنس مختلف از خانواده Lamiaceae شامل 48 نمونه از جمعیت های مختلف از 13 گونه متفاوت موجود در ایران و بانک ژن منابع طبیعی تحت بررسی کاریولوژیکی قرار گرفت. جنس های مورد بررسی در این تحقیق شامل Dracocephalum ، Salvia و Zhumeria بودند.برای بررسی تنوع کاریوتیپی ازسیستم آنالیز تصویری استفاده شد. بذور جمعیت های مختلف متعلق به سه جنس مختلف کشت و پس از جوانه زنی آنها از مریستم انتهایی ریشه برای مطالعات کاریوتیپی استفاده شد. پارامترهای سیتوژنتیکی نظیر طول کل کروموزوم(TL)، درصد طول نسبی هر کروموزوم(of set%)، طول بازوی بلند (LA)، درصد نسبی طول بازوی بلند (LA%)، طول بازوی کوتاه(SA)،درصد نسبی طول بازوی کوتاه (SA%)، نسبت بازوها(L/S)، اختلاف درصد طول نسبی بزرگترین و کوچکترین کروموزوم(DRL)، درصد شکل کلی (TF%)، شاخص سانترومری (CI), شاخص نامتقارن بودن درون کروموزومی(A1) و شاخص نامتقارن بودن بین کروموزومی(A2 ) محاسبه گردید. با استفاده ار جدول دو طرفه Stebbinsجمعیت های مختلف از نظر تقارن کاریوتیپی در کلاس های مختلفی قرار گرفتند و بدینوسیله وضعیت کاریوتیپ گونه ها از لحاظ تکاملی مشخص شد. نوع کروموزوم ها و فرمول کاریوتیپی با استفاده از نسبت بازوها و براساس روش لوان مشخص گردید. مقایسه کاریوتیپ ها با استفاده از روشRomero Zarco انجام گرفت. در این روش شاخص نامتقارن بودن کاریوتیپ ها، بر اساس دو اندیس نامتقارن بودن درون و بین کروموزومی بررسی و محاسبه شد. جهت تجزیه آماری داده های بدست آمده از پارامترهای سیتوژنتیکی، از طرح کاملا تصادفی(CRD)متعادل یا نامتعادل بر حسب مورد با حداقل 3 تکرار استفاده شد. برای تعیین نقش هر یک از صفات اندازه گیری شده در ایجاد تنوع بین جمعیت های موجود در یک جنس از تجزیه به مولفه های اصلی و برای گروهبندی جمعیت های درون یک جنس از تجزیه کلاستر به روش Ward یا UPGMA و با استفاده از نرم افزار های SAS,JMP وExcelاستفاده شد.بر اساس نتایج حاصل،تعداد کروموزوم های پایه در جمعیت های مورد بررسی در جنس های مختلف بین 5=x، 8= x،10=x و11=xمتغیر بود. سطوح پلوییدی در گونه های مختلف یک جنس غیر از جنس Zhumeria دیپلویید بوده و در مواردی نیز تتراپلویید (S. verticillata) مشاهده گردید. جمعیت های مختلف درون گونه ای در جنس های مورد بررسی از نظر غالب صفات کروموزومی اندازه گیری شده بسیار متفاوت بودند.لذا در برنامه های به نژادی به این نکته بایستی توجه شود که بدلیل عدم خلوص ژنتیکی بین جمعیت های گونه های مختلف هر یک از جمعیت ها می تواند دارای صفت یا صفات خاص وبه بیان دیگر دارای ژن یا ژن های خاصی باشد که از ارزش بالایی بر خوردار باشد. کلمات کلیدی: کاریوتیپ, کروموزوم, سیستم آنالیز تصویری, سطح پلوییدی، Lamiaceae، Dracocephalum، Salvia و Zhumeria.