ارزیابی مقدماتی تنوع صفات کمی و کیفی و انتخاب لاین های متحمل به سرما در یک توده بومی نخود منطقه پیرانشهر

به منظور بررسی تنوع در صفات کمی و کیفی و تحمل به سرمای یک توده بومی نخود از منطقه پیرانشهر و انتخاب لاین های متحمل به سرما با خصوصیات مطلوب زراعی، این پروژه بصورت کشت پاییزه و انتظاری در طی چهار سال زراعی (95-1391) اجرا شد. در سال اول، دوم و سوم 1000 عدد از بذر توده در پاییز و در دو زمان ( نیمه اول مهر به عنوان کشت پاییزه و نیمه اول آذر به عنوان کشت انتظاری) با استفاده از یک بار آبیاری کشت شد. پس از سپری شدن زمستان، بذر گیاهان زنده مانده در هر سال زراعی بطور جداگانه(تک بوته) برداشت و تحت شماره مخصوص نگهداری شد. نتایج سه سال اول آزمایش منجر به انتخاب 195 لاین متحمل به سرما گردید. بذور لاین های انتخابی در پاییز سال چهارم کشت و در قالب آزمایش مقدماتی مقایسه عملکرد با ارقام شاهد(جم و سارال) مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که 49 لاین برتر از نظر تحمل به سرمای زمستانه( بیش از 30% بقا) وجود داشت که علاوه بر آن از صفات مطلوب دیگری نظیر ارتفاع بوته و وزن صد دانه مناسب و بیشتر نسبت به شاهدهای جم و سارال برخوردار بودند. بیشترین درصد ضریب تغییرات فنوتیپی متعلق به دو صفت عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه و به ترتیب برابر37 و 34 درصد بود. لاین های PDS1391-10 و PDS1391-30 به ترتیب با 320/1 با 300/0 تن در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد دانه را تولید نمودند. ژنوتیپ های PDS1391-89، PDS1393-34، PDS1393-37 و PDS1393-38 با 100% بقای زمستانه نسبت به رقم سارال(شاهد مقاوم به یخبندان با 71% بقای زمستانه) در زمینه تحمل به سرما برتری داشتند. استفاده از قابلیت مناسب موجود در ژرم پلاسم نخود بومی پیرانشهر برای استفاده به عنوان مواد اصلاحی در مناطق سردسیر دیم کشور توصیه می گردد. واژه های کلیدی: تحمل سرما، توده بومی، لاین مقاوم، نخود پاییزه