شناسایی مولکولی تنوع اللی در مکان های ژنی VRN-1 و Vrn-B3 ، کنترل کننده نیاز بهاره سازی در ژنوتیپ های گندم بر مبنای چندشکلی موجود در پروموتر و نواحی اینترون

گندم، یکی از گیاهان مهم زراعی ایران و جهان، از جنبه های گوناگون غذایی و اقتصادی حایز اهمیت می باشد. تنوع ژنتیکی قابلیت سازگاری گونه های گیاهی به شرایط آب و هوایی مختلف را افزایش داده و بقای آنها را تضمین می کند. همچنین سطح مطلوبی از تنوع ژنتیکی با افزایش کارایی گزینش احتمال دستیابی به لاین های مفید را افزایش میدهد. بررسی تنوع ژنتیکی ممکن است بر مبنای صفات مورفولوژیک، صفات فیزیولوژیک و یا بر مبنای نشانگرهای مولکولی استوار باشد. نشانگرهای مولکولی به دلیل چندشکلی بالا، توزیع در سرتاسر ژنوم و تکرارپذیری ابزاری مناسب را برای مطالعه تنوع اللی در مکان های ژنی مورد نظر فراهم میکنند. شناسایی تنوع آللی ژن های کنترل کننده نیاز بهاره سازی در ارقام و لاین های مختلف گندم، امکان تعیین تیپ رشد، پیش بینی سطح تحمل سرما و سازگاری ژنوتیپ های مختلف گندم را به اقلیم ها و مناطق هدف فراهم می سازد. تحقیقات نشان داده است که وجود تنوع اللی در مکان ژنی 1- VRNو VRN-B3 عامل اصلی تفاوت های ژنتیکی از نظر نیاز بهاره سازی در گندم های دیپلویید و هگزاپلویید است. گندم نان حامل سه نسخه همیولوگ از ژن 1-vrn میباشد که در بازوی بلند کروموزوم 5A، 5B و 5D قرار گرفتهاند. درصورت وجود الل های مغلوب در هر سه مکان ژنی ورود گیاه به مرحله زایشی نیازمند چند هفته دمای پایین یا به اصطلاح بهاره سازی خواهد بود. در گندم هگزاپلویید ژن های Vrn برای تیپ رشد بهاره در فرم غالب و برای تیپ زمستانه در فرم مغلوب همراه با اثرات اپی استاتیک عمل می کنند. در این تحقیق تنوع آللی موجود در مکان های ژنی VRN-1 و VRN-B3 در 50 ژنوتیپ گندم نان با استفاده از 9 جفت آغازگر اختصاصی تعیین شد. براساس نتایج حاصل آلل های غالبVrn-B1,Vrn-D1 و Vrn-B3 به ترتیب با فراوانی ٪58، ٪22 و ٪90 درژنوتیپ های موردمطالعه شناسایی شدند. آلل های مغلوب vrn-B1, vrn-D1 و vrn-B3 به-ترتیب با فراوانی ٪42، ٪78 و ٪10 در ژنوتیپ های مورد مطالعه شناسایی شدند. در مکان ژنی VRN-A1 آلل Vrn-A1c با فراوانی 58٪، آلل Vrn-A1b با فراوانی 26٪ و آلل Vrn-A1a با فراوانی 14٪ شناسایی شدند. در این مکان ژنی آلل vrn-A1 با فراوانی 2٪ از کمترین فراوانی برخوردار بود. نتایج این تحقیق تنوع اللی قابل ملاحظه ای را در مکان های ژنی کنترل کننده ورنالیزاسیون و تحمل سرما در ژنوتیپ های گندم مورد مطالعه نشان داد که اطلاعات حاصل در جهت تجمیع الل های مطلوب برای تولید لاین های سازگار به شرایط اقلیمی در مناطق هدف مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت. کلمات کلیدی: گندم، ورنالیزاسیون، تیپ رشدی بهاره و زمستانه، VRN-1، VRN-B3