بررسی کیفیت لجن فاضلاب شهری مورد استفاده در اراضی کشاورزی

برای بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک و جلوگیری از مخاطرات محیطی، توجه به اصول کشاورزی پایدار از ضروریات است. یکی از موارد مهم در این زمینه ورود نهاده های سالم، سازگار و به اندازه نیاز گیاه به عرصه کشاورزی است. از جمله نهاده ها می توان به پسماند جامد فاضلاب حاصل از فعالیتهای شهری اشاره کرد. استفاده از این پسماندها به عنوان کود در مناطق خشک و نیمه خشک که خاکها از نظر مواد آلی فقیرند از جهت بهسازی خصوصیات فیزیکی و کمک به حاصلخیزی خاک به ویژه از نظر ازت و فسفر کافی برای رشد گیاه اهمیت یافته اما در کنار این مزیتهای مثبت، وجود ترکیبات سمی و خطر ورود آنها به منابع خاک و آب و در نهایت زنجیره غذایی از موارد منفی است. بنابراین بررسی و تحقیق کافی جهت اطلاع از وضعیت این پسماندها و اثرات آنها بر خاک و گیاه در عرصه کشاورزی هر کشور، لازم و ضروری است. هدف از انجام این پژوهش بررسی کیفیت لجن مورد استفاده در اراضی کشاورزی و مقایسه آن با حدود استاندارد جهت استفاده از آن در عرصه کشاورزی است.جهت بررسی کیفیت لجن فاضلاب از دو تصفیه خانه مهم استان شامل تصفیه خانه های فاضلاب شمال اصفهان و شاهین شهر به صورت فصلی و در طول یک سال و با 3 تکرار نمونه گیری شد و نمونه ها پس از هوا خشک شدن در دمای اتاق پودر شده و نسبت به اندازه گیری پارامترهای لازم اقدام شد. نتایج نشان داد در بررسی ترکیب لجن فاضلاب تصفیه خانه های فاضلاب شمال اصفهان و شاهین شهر مقادیر pH، درصد جامدات کل، مواد آلی، رطوبت، نیتروژن، فسفر، کلسیم و منیزیم نمونه های لجن در دامنه مقادیر معمول قرار داشته و بنابراین کاربرد لجن از این نظر برای مصارف مختلف از جمله مصرف به عنوان کود در کشاورزی محدودیتی نداشت. در مقایسه لجن های مورد بررسی، لجن تصفیه خانه فاضلاب شاهین شهر دارای میزان ازت، فسفر، پتاسیم بیشتر و کلسیم و منیزیم کمتر نسبت به لجن تصفیه خانه فاضلاب شمال اصفهان بود. در تر کیب لجن های مورد بررسی، درصد کربن بین 6/26- 2/13 و نسبت کربن به ازت بین 70/8 تا 45/9 درصد بود که نسبت به مقادیر معمول کمی پایین تر بود. ازت آلی با کسر ازت معدنی (ازت نیتراتی + ازت آمونیمی) از ازت کل بدست آمد. این نوع ازت در لجن درصد بالایی از ازت کل (حدود 77 تا 78 درصد) را به خود اختصاص داد. مقادیر ازت نیتراتی و ازت آمونیمی در هر دو نوع لجن در دامنه مقادیر معمول قرار داشت و مقدار ازت آمونیمی لجن حدود 5 تا 25 برابر ازت نیتراتی بود. هدایت الکتریکی لجن در تصفیه خانه های فاضلاب مورد بررسی دامنه 8/8 – 6/4 دسی زیمنس بر متر را دارا بود که این مقدار بیانگر توانایی ترکیب لجن در افزایش شوری خاک است. در مجموع ارزش کودی لجن های مورد بررسی نسبتا بالا بوده و حاوی مقادیر قابل توجهی مواد مغذی ضروری برای رشد گیاه می باشد. بنابراین کاربرد آنها در کشاورزی به عنوان کود از این نظر بدون در نظرگرفتن سایر پارامترهای مورد بررسی بلامانع و مفید بوده و سبب حاصل خیزی خاک می شود. نتایج سالانه تجزیه لجن ها نشان داد که آنها از نظر بار میکروبی در هیچ یک از کلاس های A یا B قرار نگرفته و از نظر میکروبی استفاده از لجن هر دو تصفیه خانه در اراضی کشاورزی محدودیت دارد. در لجن تصفیه خانه ها مقایسه غلظت میانگین داده ها با حد مجاز EPA نشان داد کلیه عناصر سنگین مورد بررسی در لجن به استثنای آرسنیک دارای غلظت زیر حد مجاز هستند و محدودیتی ندارند. واژگان کلیدی: لجن فاضلاب، آلودگی، عناصر سنگین، حد مجاز