ارزیابی خصوصیات زراعی و عملکرد ارقام ولاین های جدید گلرنگ به تنش خشکی در منطقه سیستان

به منظور ارزیابی خصوصیات زراعی و عملکرد ارقام ولاین های جدید گلرنگ به تنش خشکی ابتدا و انتهای فصل در کشت پاییزه و کشت زمستانه دو آزمایش جداگانه به صورت کرت های یک بار خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات زهک زابل طی سال های زراعی 93-1392 و94-1393 انجام شد. در این تحقیق، تنش خشکی به عنوان عامل اصلی در سه سطح شامل : I1- آبیاری در تمام مراحل رشد(روزت، ساقه رفتن، طبق دهی، گلدهی و پرشدن دانه) به عنوان شاهد I2- قطع آبیاری از کاشت تا آغاز گل دهی و انجام آبیاری در گلدهی و پرشدن دانه)به عنوان تنش فاز رویشی I3- آبیاری در مراحل رشد(روزت، ساقه رفتن، طبق دهی) و قطع آبیاری از آغاز گل دهی تا پایان دوره رشد به عنوان تنش فاز زایشی و ارقام شامل: V1- گلدشتV2 -پدیده -V3 مکزیکی41 V4-گل مهر V5- مکزیکی51 V6-گل سفید بعنوان عامل فرعی بوند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال بر همه صفات مرفوفنولوژیک، زراعی، عملکرد دانه و اجزای عملکرد از لحاظ آماری اختلاف معنی دار داشت. عملکرد دانه در سال دوم نسبت به سال اول برتری داشت. اثر تنش خشکی و رقم هم در کشت پاییزه و کشت زمستانه بر ارتفاع بوته، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن از لحاظ آماری اختلاف معنی دار داشت. در کشت پاییزه اثر متقابل تنش خشکی × رقم بر عملکرد دانه و وزن هزار دانه اختلاف معنی دار داشت. اما در کشت زمستانه اثرمتقابل تنش خشکی × رقم بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد اختلاف معنی دار نداشت. بیشترین عملکرد دانه در تیمار I1 شاهد (عدم تنش) با میانگین (2813 کیلوگرم در هکتار) در کشت پاییزه و با میانگین (1824 کیلوگرم در هکتار) در کشت زمستانه بدست آمد و کمترین با میانگین (1960کیلوگرم در هکتار) و (1183 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در کشت پاییزه و زمستانه به تیمارI3 (قطع آبیاری از آغاز گل دهی تا پایان دوره رشد) تعلق داشت. عملکرد دانه در تیمار I2 (قطع آب در فاز رویشی) در کشت پاییزه نسبت به شاهد و تیمار I3 (قطع آب در فاز زایشی) 18 درصد کاهش و 15 درصد افزایش داشت و در کشت زمستانه تیمار I2 نسبت به شاهد19درصد کاهش و نسبت به تیمار I3 (قطع آب در فاز زایشی) 19 درصد افزایش در عملکرد دانه نشان داد. در بین ارقام مورد بررسی سه رقم فرامان،گلدشت، گل سفید با میانگین 2756، 2612 و 2442 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه در کشت پاییزه را داشتند و همین ارقام نیز با میانگین 1859، 1716 و 1709 کیلوگرم در کشت زمستانه بالاترین عملکرد دانه را تولید کردند. با عنایت به نتایج و کاهش عملکرد کمتر در تیمار I2 می توان نتیجه گیری کرد که گلرنگ در مراحل رشد رویشی نسبت به مراحل بعدی، به کمبود آب مقاوم تر بوده و در صورت محدودیت در تامین آب ابتدای فصل، کشت گلرنگ با استفاده از ارقام زود رس فرامان، گلدشت و گل سفید هم در کشت پاییزه و هم در کشت زمستانه می تواند انجام گیرد.واژگان کلیدی فارسی: کم آبیاری، رقم ، عملکرد و گلرنگ.