بررسی کیفیت علوفه برخی از گونه های مهم هالوفیت به عنوان پتانسیلی برای تامین علوفه دام در عرصه منابع طبیعی- استان سمنان

گیاه ‭Aellenia subaphylla ‬گونه ای بوته ای چند ساله، مقاوم به شوری و خشکی است که در مراتع قشلاقی و میان بند استان و همچنین در حاشیه کویرهای داخلی از جمله کویر دامغان پراکنش دارد. دراوایل پاییزکه علوفه قابل استفاده در مراتع کاهش می یابد، این گونه علاوه بر داشتن رشد سالانه خوب، علوفه قابل توجهی را تولید می کند. برای تعیین ارزش غذایی آن در سه مرحله رشد رویشی، گلدهی و بذردهی، از سرشاخه های ‮‭10‬ پایه در سه تکرار به شکل تصادفی نمونه برداری شد. سپس نمونه ها خشک و آسیاب شد. شش ویژگی مهم کیفیت علوفه شامل قابلیت هضم ماده خشک ‭(DMD)‬، کربوهیدرات محلول در آب ‭(WSC)‬، پروتیین خام ‭(CP)‬، الیاف خام ‭(CF)‬، انرژی متابولیسمی ‭(ME) ‬و دیواره سلولی منهای همی سلولز‭(ADF) ‬سنجش و تعیین شد. میانگین ‭DMD ‬برابر‮‭35/14‬ درصد، ‭CP ‬برابر ‮‭17/35‬ درصد، ‭CF ‬برابر ‮‭40/93‬ درصد، ‭WSC ‬برابر‮‭13/9‬ درصد، ‭Ash ‬برابر ‮‭6/58‬ درصد، ‭ME ‬برابر‮‭3/97‬ مگاژول برکیلوگرم علوفه خشک و‭ADF ‬برابر ‮‭60/45‬ درصد برآورد شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات تعیین کننده کیفیت علوفه ای و ارزش غذایی نشان می دهد که مراحل فنولوژیک رشد و تکامل گیاه بر میزان ترکیبات شیمیایی سرشاخه ها موثر است. بیشترین مقدار پروتیین خام ‭(CP) ‬در مرحله گلدهی و کمترین مقدار در مرحله بذردهی مشاهده شد. با توجه به اینکه حداقل میزان پروتیین خام ‭(CP) ‬برای بیشتر علفخواران اهلی و وحشی در حالت نگهداری ‮‭7/5‬ درصد گزارش شده، لذا می تواند پروتیین خام مصرف کنندگان را تامین کند. با رشد و تکامل گیاه، میزان الیاف خام ‭(CF) ‬افزایش می یابد. این افزایش با کاهش معنی دار پروتیین خام ‭(CP) ‬همراه است. لذا کیفیت علوفه را در مرحله بذردهی کاهش می دهد. در مرحله گلدهی، دیواره سلولی منهای همی سلولز‭(ADF) ‬و پروتیین خام ‭(CP) ‬افزایش معنی دار و الیاف خام ‭(CF) ‬کاهش معنی دار را نشان می دهد، لذا شرایط بهره برداری از علوفه در زمان گلدهی مناسبتر است. میانگین قابلیت هضم ماده خشک ‭(DMD)‬، میانگین کربوهیدرات محلول در آب ‭(WSC) ‬و میزان انرژی متابولیسمی ‭(ME) ‬در مرحله بذردهی به طور معنی داری بیشتر از مراحل رشد رویشی و گلدهی است، لذا مرحله بذردهی نیز برای تغذیه دام قابل توصیه است. با توجه به پراکنش عمده این گونه در مراتع قشلاقی و میان بند، زمان بهره برداری از علوفه ی آن منطبق با مرحله گلدهی و بذردهی است. از سوی دیگر این گونه بذر زیادی تولید می کند، لذا کیفیت علوفه در مرحله بذردهی افزایش می یابد. با توجه به اینکه طی مراحل گلدهی و بذردهی،کیفیت علوفه گیاه قابل قبول است، لذا با اجرای مدیریت صحیح و اصولی مرتع می توان استفاده مناسبی از این گونه برای تغذیه دام به عمل آورد. کلمات کلیدی: عجوه‭(Aellenia subaphylla)‬،کیفیت علوفه، مناطق خشک، مراتع، استان سمنان.