دینامسیم جمعیت سروتیپ های ‭PAV‬، ‭MAV ‬و ‭RPV ‬و ناقلین اصلی آنها در گندم و جو زمستانه در شهرکرد

بیماری های ویروسی غلات، دارای ناقل طبیعی، در استان چهارمحال و بختیاری اهمیت ویژه ای دارند و گاهی باعث خسارت اقتصادی می شوند. طی سال های ‮‭1385-87‬ نوسان فصلی جمعیت برخی از گونه های ناقل ویروس های کوتولگی زرد جو (سروتیپ های ‭PAV ‬و ‭MAV) ‬و کوتولگی زرد غلات (سروتیپ ‭RPV) ‬در گندم و جو در شهرکرد در شرایط آلودگی طبیعی در مزرعه با استفاده از تله های شکار شته های غلات بررسی شد. گونه های ‭Rhopalosiphum padi‬، ‭Schizaphis graminum‬، ‭Diuraphis noxia‬، ‭Sipha elegans‬، ‭Sitobion avenae‬، ‭Rhopalosiphum maidis ‬و ‭Metopolophium dirhodum ‬به ترتیب فراوانی جمعیت به عنوان مهم ترین ناقلین ویروس های کوتولگی زرد جو و غلات در شهرکرد شناخته شدند. سروتیپ های ‭PAV‬، ‭MAV ‬و ‭RPV ‬به ترتیب بیشترین فراوانی را داشتند. جمعیت شته ها از اواخر شهریور افزایش نشان داد و در اواسط مهر به حداکثر رسید، با شروع یخبندان برخی گونه ها به طوقه و ریشه گندم و جو پناه بردند اما در اثر یخبندان و غرقاب شدن مزرعه در زمستان از بین می روند. برغم اینکه در بهار تا اواسط خرداد در مزارع گندم فعال بودند، اما هیچکدام از گونه ها قادر به زمستان گذرانی روی بوته های گندم و جو در شرایط اقلیمی شهرکرد نبودند، احتمالا منبع زمستان گذران دیگری دارند. بین میزان وقوع سروتیپ های ‭PAV‬، ‭MAV ‬و ‭RPV ‬در گندم و جو و جمعیت شته های ناقل ارتباط وجود داشت. بیشترین ارتباط بین جمعیت ‭R. padi ‬و سروتیپ ‭PAV ‬وجود داشت. میزان شکار شته های بالدار غلات و وهمچنین میزان آلودگی به سروتیپ های ‭PAV‬، ‭MAV ‬و ‭RPV ‬در تاریخ کشت های قبل از نیمه مهرماه بیشتر بود. توانایی انتقال سروتیپ های موردنظر با پنج گونه شته در شرایط گلخانه بر اساس علایم و الیزا نشان داد که سروتیپ ‭PAV ‬با ‭R. padi‬، ‭S. avenae‬، ‭M. dirhodum ‬و ‭S. graminum ‬سروتیپ ‭MAV ‬با ‭R. maidis‬، ‭R. padi ‬و ‭M. dirhodum ‬و سروتیپ ‭RPV ‬با ‭R. padi ‬و ‭S. avenae ‬منتقل شدند. واژه های کلیدی: ویروس های کوتولگی زرد جو و غلات، ناقلین، استان چهارمحال و بختیاری، نوسان جمعیت