بررسی هیدروکلیماتولوژیکی آب بندان سقالکسار و تعیین تناسب آن برای مصارف مختلف

یک نمونه بارز از تلاش کشاورزان شمالی، بهره گیری از سطح گسترده استخرهای ذخیره آب موسوم به آب بندان است. آب بندان ها آبگیرهای کوچک یا بزرگی هستند که بطور طبیعی در ابتدا، انتها و یا طرفین مسیر رودهای جاری شکل گرفته اند. تعدادی از این آب بندانها نیز توسط انسان ساخته شده اند. آب بندان های شمال علاوه بر تامین آب کشاورزی و صید ماهی، نقش مهمی در اکوسیستم منطقه دارند. آب بندان ها زیستگاه تعداد پرشماری پرنده مهاجر در فصول مختلف است. آب بندان ها یکی از منابع مهم تامین آب برای اراضی شالیزاری است که به ازای هر هکتار آب بندان 5 تا 6 هکتار زمین شالیزاری به صورت متوسط آبیاری می شود. مساحت کل آب بندان های استان های گلستان، مازندران و گیلان ‮‭32‬ هزار و ‮‭973‬ هکتار است که آب آبیاری ‮‭81‬ هزار هکتار اراضی شالیزاری را تامین می کند. تالاب ها تنها مو لفه از اکوسیستم ها ی آبی-خاکی هستند که برای آنها یک کنوانسیون بین المللی تشکیل و تصویب شده است. هدف از این تحقیق بررسی هیدروکلیماتولوژیکی حوزه آبخیز سقالکسار و زیر حوضه های مجاور و مشرف بر حوزه مذکور و سپس بکارگیری ‭GIS ‬و زمین آمار در پهنه بندی کیفی آب آب بندان سقالکسار و تعیین تناسب آن برای مصارف مختلف می باشد. بررسی های خاکشناسی از طریق حفر پروفیل شاهد تا عمق ‮‭120‬ سانتی متری مشکل خاصی را در رابطه با کیفیت خاک نشان نداده است. البته از نظر نفوذپذیری افق ‭R ‬که از عمق ‮‭150-120‬ سانتی متری ادامه دارد و لایه رسی سخت شده ایست که طبعا نفوذپذیری آب را به اعماق و ایجاد دبی پایه محدود می نماید. جنگل با پوشش غالب بالای ‮‭90‬ درصد فلور خاصی به این حوضه داده است. در قسمت هایی از حوضه (شمال غرب) به دلیل دخالت های بشری جنگل های مخروبه با تیپ بلوطستان به مساحت ‮‭5/67‬ هکتار که 7/%4 کل مساحت حوضه را تشکیل می دهد واقع است. از نظر اقلیمی حوضه سقالکسار بین مناطق مرطوب و نیمه مرطوب طبقه بندی می گردد. میانگین بارش سالانه حوضه سقالکسار برار ‮‭1368‬ میلی متر برآورد گردیده است. با توجه به نبود آمار مشاهده شده دبی، روابط تجربی نظیر رابطه خوزلا میزان رواناب حوضه را برابر ‮‭1/59‬ میلیون متر مکعب نشان می دهد که ضریب روانابی برابر با %‮‭95‬ محاسبه می گردد که غیر واقعی است. رابطه جاستین و ایکار ضریب رواناب را در محدوده 4/%‮‭47‬ و 2/%‮‭31‬ نشان می دهد که واقعی تر هستند. بر اساس رابطه ایکار میزان آبدهی حوضه برابر ‮‭512‬ هزار متر مکعب است. تبخیر تعرق واقعی بر اساس آمار درجه حرارت ماهیانه نسبتا بالای منطقه در معادله بیلانی ساده شده برابر با ‮‭1/129‬ میلیون متر مکعب حاصل می گردد که برابر با 8/%‮‭68‬ محاسبه می گردد که منطقی است. با توجه به اینکه در حوزه آبخیز سقالکسار هیچگونه چاهی وجود ندارد، بررسی کیفیت سه حلقه چاه در پایین دست آب بندان و مصاحبه با مالکین چاه ها نشان می دهد که توسعه آب بندان تاثیر چندانی در تراز آبهای زیرزمینی منطقه نداشته است. کیفیت بد آب چاه شماره 6 و 7 از نظر هدایت هیدرولیکی ارتباطی بین کیفیت بسیار خوب آب تالاب و آب زیرزمینی را نشان نمی دهد. جهت حرکت آب از طرف چاههای شماره 6 و 7 به سوی چاه شماره 5 می باشد. آب آب بندان برای مصارف آبی جوامع انسانی قابلیت بالایی داشته، بعنوان زیستگاه مناسب آبزیان، سایر جوامع گیاهی و جانوری آبزی نیز مناسب بوده و دارای ارزش زیبایی شناختی بالایی می باشد. علاوه بر موارد عنوان شده، آب تالاب برای مصارف مربوط به دیگر کلاسها نیز مناسب می باشد که از آن جمله می توان به حفظ حیات وحش، مصارف آبیاری و کشاورزی، استفاده در مصارف صنعتی اشاره نمود. واژه های کلیدی: هیدروکلیماتولوژی، آب بندان، کلاس آب، سقالکسار،