شناسایی عوامل موثر در انتخاب ژنوتیپ های گندم نان متحمل به تنش های انتهای فصل رشد در شرایط محیطی دیم گنبد

مهمترین هدف از اصلاح گندم، افزایش میزان عملکرد دانه است در مناطق دیم شرق استان گلستان تنش های انتهای فصل رشد از جمله خشکی و گرما، منجر به کاهش قابل توجه عملکرد ناشی از کاهش وزن دانه می گردد. این آزمایش به منظور بررسی رابطه عملکرد دانه با وزن تک دانه ماحصل از مولفه های رشد دانه و برخی از سایر صفات در ژنوتیپ های مختلف گندم در زمان های کاشت در شرایط دیم منطقه گنبدکاووس به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو سال زراعی ‮‭91-93‬ اجرا گردید. برخی از صفت های بررسی شده شامل سرعت پر شدن دانه‭(mg/gdd) ‬، مدت پر شدن دانه‭(gdd) ‬، وزن نهایی تک دانه ‭(mg)‬، عملکرد دانه و اجزا عملکرد و روابط بین آن ها بودند. نتایج تجزیه مرکب داده های دو ساله آزمایش نشان داد که اثر متقابل سال در زمان کاشت بسیار معنی دار است. میانگین عملکرد دانه تیمارها از ‮‭4956‬ کیلوگرم در هکتار در سال اول به ‮‭2833‬ کیلوگرم در هکتار در سال دوم به میزان %‮‭43‬ کاهش یافت که ناشی از شرایط نامساعدتر محیطی در سال دوم آزمایش بود. استفاده از رگرسیون گام به گام مشخص نمود که عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در هر دو سال آزمایش، بیش از ‮‭99‬ درصد از تغییرات عملکرد دانه را در گام اول توجیه می کنند بنابراین اهمیت بسزایی در عملکرد دانه دارند. از بین مولفه های رشد دانه نیز دوره پر شدن دانه زودتر از سایر صفات مرتبط وارد مدل گردیده و نقش مهمتری در عملکرد دانه داشت. از نکات بارز این تحقیق ارتباط غیرمستقیم و قوی دوره پر شدن دانه از طریق عملکرد بیولوژیک با عملکرد دانه در هر سال و در میانگین دو سال آزمایش در تجزیه علیت داده هاست. واژه های کلیدی: تجزیه علیت دوره پر شدن دانه درجه روز رشد رگرسیون گام به گام