سنتز و بررسی کارایی ترکیب سنتتیک داخلی فرومون تجمعی سوسک شاخ دار خرما‭(Oryctes elegans Prell.) ‬و مقایسه آن با ترکیب خارجی

سوسک شاخدار خرما، ‭(Col.: Scarabaeidae) Oryctes elegans Prell. ‬یکی از مهمترین آفات خرما بوده که در مناطق خرما خیز آسیا و از جمله در ایران انتشار دارد. آزمایش های مربوط به استخراج و شناسایی فرومون سوسک شاخدار خرما که با همکاری موسسه ‭INRA ‬فرانسه انجام شد، نشان داد که 4-متیل اکتانوییک اسید فرومون تجمعی سوسک شاخدار خرما می باشد. این ترکیب در طی چهار مرحله در آزمایشگاه شیمی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی سنتز شد. در مرحله اول از واکنش لیولینیک اسید و برومو بوتان طی واکنش افزایشی گروه کربونیل گرینیارد تبدیل به 4- هیدروکسی4- متیل اکتانوییک اسید گردید.در واکنش بعد گروه هیدروکسی با کمک اتانول- اسید هیدروکلریک و تیونیل کلراید به گروه کلراید تبدیل و سبب تشکیل 4- کلرو 4- هیدروکسی اکتانوییک اسید شد.در مرحله سوم مولکول ‭HCl ‬با استفاده از حرارت بالا جدا و باعث تشکیل گروه غیر اشباع اکتین شد. در مرحله چهارم 4- متیل 3- اکتینوییک اسید با کمک هیدروژن و کاتالیست اکسید پلاتینیوم به 4- متیل اکتانوییک اسید تبدیل گردید. در آخر با کمک تقطیردر خلا و کروماتوگرافی موفق به تهیه ‮‭69‬ گرم فرومون با درجه خلوص %‮‭98‬ و راندمان کلی %‮‭48‬ گردید. با انجام تله گذاری صحرایی مشخص گردید که پخش کننده های فرومون تولید داخل جهت شکار حشرات کامل سوسک شاخدار خرما از کارایی بالایی برخوردار است، بطوریکه از نظر تعداد حشرات شکار شده تفاوت معنی داری را با نمونه پخش کننده خارجی نشان نداد. فرومون سنتز داخلی بدلیل هزینه کم و کارایی خوب میتواند جایگزین مناسبی برای نمونه های وارداتی جهت انجام عملیات پیش آگاهی و یا کاهش تراکم آفت باشد. واژه های کلیدی: سوسک شاخدار خرما، فرومون، شکار، پخش کننده ‭Oryctes elegans Prell.