بررسی سازگاری کلن های صنوبر (پوپولتوم مقایسه ای) در استان گلستان

برای اجرای این تحقیق تعداد ‮‭30‬ کلن برتر از میان ارقام بررسی شده در مرحله اول آزمایش (خزانه های سلکسیون) انتخاب گردید. تعداد ‮‭15‬ کلن که دارای تاج بسته بودند در فواصل 3ا3 متر و ‮‭15‬ کلن دیگر که از تاج باز و گسترده تری برخوردار بودند در فواصل 4ا4 متر در دو قطعه زمین جداگانه در اراضی مرکز تحقیقات گلستان (ایستگاه تحقیقات چالکی) در اسفند ماه ‮‭1381‬ مورد کاشت قرار گرفتند. کاشت نهال های هر کلن به تعداد ‮‭75‬ اصله نهال یکساله (ساقه و ریشه یکساله) در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام گردید. از هر کلن در هر تکرار ‮‭25‬ اصله نهال به صورت پلات های مربع شکل (گروهی 5ا5) کشت گردیدند که در پایان هر فصل رویش فقط از 9 اصله درختان میانی آماربرداری گردید و درختان اطراف به عنوان بافر (حاشیه) در نظر گرفته شدند. در طول هر فصل رویش ضمن انجام عملیات داشت (آبیاری، وجین ، هرس و ) مقاومت و حساسیت کلن ها به آفات و امراض نیز مورد بررسی قرار گرفت و در پایان هر فصل رویش، قطر در محل ارتفاع برابر سینه (‮‭1/30‬ متر) تا دق ت میلی متر و ارتفاع درختان تا دق ت سانتی متر اندازه گیری شد و بعد از تعیین میانگین های قطر و ارتفاع نسبت به محاسبه رویش کل، رویش جاری و متوسط رویش حجمی کلن ها اقدام گردید و سپس متغیرهای قطر، ارتفاع و متوسط رویش حجمی با استفاده از نرم افزار‭SAS ‬مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفتند. در ضمن تعدادی از متغیرهای مورفولوژیکی کلن ها همچون قطرتاج، دوشاخه شدن تنه (ساقه) اصلی درخت و وضعیت انحنا در تنه اصلی مطالعه و بررسی گردیدند. نتایج بدست آمده از این بررسی ها بیانگر آن است که: از میان کلن های بررسی شده در فاصله کاشت 3ا3 متر کلن ‮‭62/154‬ ‭Populus nigra ‬با ‮‭14/4‬ سانتی متر و در فاصله 4ا4 متر کلن ‮‭72/51‬ ‭Populus deltoides ‬با میانگین قطر ‮‭17/3‬ سانتی متر از بیشترین میزان قطر برابر سینه برخوردار بوده اند. حداکثر ارتفاع در فاصله کاشت 3ا3 متر متعلق به کلن ‮‭62/140‬ ‭Populus nigra ‬با میانگین ‮‭13/60‬ متر و در فاصله کاشت 4ا4 متر مربوط به کلن ‮‭262‬ ‭Populus euramericana ‬با میانگین ‮‭14/40‬ متر بوده است. بیشترین متوسط رویش حجمی را در فاصله کاشت 3ا3 متر کلن ‮‭62/154‬ ‭Populus nigra ‬با ‮‭14/60‬ متر مکعب در هکتار و در سال داشته است و در فاصله کاشت 4ا4 متر ‮‭262‬ ‭Populus euramericana ‬با میانگین تولید ‮‭12/5‬ متر مکعب در هکتار در سال از بالاترین میزان رویش برخوردار بوده است. بررسی رویش جاری حجمی کلن ها طی دوره اجرای طرح نشان می دهد که حداکثر رویش در کلن های تاج بسته در سال های ‮‭1384‬ تا ‮‭1386‬ ( ‮‭18/98‬ تا ‮‭80/74‬ درصد از کل رویش هشت ساله) و در کلن های تاج باز طی سالهای ‮‭1384‬ تا ‮‭1386‬ (‮‭35/94‬ تا ‮‭67/47‬ درصد از کل رویش هشت ساله) صورت گرفته است. از نظر آلودگی کلن ها به آفات، حساس ترین کلن ها ‮‭77/51‬ ‭Populus nigra ‬‮‭135/63‬،‭Populus alba ‬‮‭9/44 , Populus alba ‬‮‭6/80‬ ، ‭Populus deltoides missouriensis ‬،‭Populus deltoides ‬و ‮‭45/67‬ ‭Populus alba ‬و مقاوم ترین آنها ارقام گروه ‮‭56/72‬ ‭Populus nigra ‬و ‮‭262‬ ‭Populus euramericana ‬بوده اند. مطالعه تعدادی از متغیرهای مورفولوژیکی کلن ها نشان می دهد که کلن ‮‭80/4‬ ‭Populus caspica ‬با میانگین قطر تاج ‮‭580‬ سانتی متر از گسترده ترین و کلن ‮‭39.49‬ ‭Populus alba ‬با میانگین قطر‮‭103‬ سانتی متر از بسته ترین تاج برخوردار بوده اند و سایر کلن ها میانگین قطرتاج بینابینی داشته اند. از نظر دو شاخه بودن تنه اصلی، کلن های ‮‭62/127‬ ‭Populus nigra ‬و ‮‭73/51‬ ‭Populus deltoides ‬به ترتیب با ‮‭40/7‬ و ‮‭37‬ در صد تنه دوشاخه شده از بیشترین و کلن های ‮‭63/135‬ ‭Populus trichocarpa‬، ‭Populus nigra ‬‮‭3/80‬ ، ‭Populus nigra ‬و ‭Populus deltoides missouriensis‬با داشتن تنه های منفرد کمترین میزان دو شاخگی را داشته اند. به لحاظ صاف و یا کج بودن تنه اصلی، همه کلن های ‭Populus alba ‬تنه های کاملا صاف و مستقیم داشته و اکثرکلن های ‭Populus nigra ‬و ‭Populus deltoides ‬دارای انحنای کم و تمامی کلن های‭Populus euramericana ‬ضمن تمایل کلی به سمت نور غالب در طول تنه خود از یک یا دو انحنا برخوردار بوده اند. بیشترین میزان انحنا درطول تنه اصلی مربوط به کلن های ‮‭80/4‬ ‭Populus caspica ‬و ‭Populus euramericana costanzo ‬بوده است. با جمع بندی متغیرهای بررسی شده بر روی کلیه کلن های تاج بسته و تاج باز، در نهایت کلن های مشروحه زیر که از هر لحاظ دارای ارزش های کمی و کیفی قابل قبول بوده و نیز در برگیرنده اهداف پیش بینی شده در طرح می باشند جهت کشت در سطح وسیع به شرح زیر معرفی می گردند. ارقام برتر در فاصله کاشت 4ا4 متر ارقام برتر در فاصله کاشت 3ا3 متر ردیف نام کلن میانگین تولید ‭m /ha/y ‬ردیف نام کلن میانگین تولید ‮‭36/10‬ ‭m /ha/y ‬1 ‭Populus euramericana ‬‮‭1 12/51 262‬ ‭Populus nigra ‬‮‭2 14/57 154/62‬ ‭Populus euramericana ‬‮‭2 11/89 488‬ ‭Populus nigra ‬‮‭3 14/26 140/62‬ ‭Populus deltoides ‬‮‭3 11/27 51/72‬ ‭Populus nigra ‬‮‭4 12/96 191/62‬ ‭Populus euramericana ‬‮‭4 11/13 154‬ ‭Populus nigra ‬‮‭5 12/15 127/62‬ ‭P.euramericana vernirubensis ‬‮‭5 10/60‬ ‭Populus nigra betulifolia ‬‮‭6 11/66‬ ‭Populus euramericana costanzo ‬‮‭6 9/75‬ ‭Populus nigra ‬‮‭7 11/61 149/62‬ ‭Populus deltoides ‬‮‭7 9/40 55/69‬ ‭Populus trichocarpa ‬کلید واژه ها: صنوبر، کلن، سازگاری، تولید چوب، مقایسه ارقام.