بررسی سطوح مختلف جمعیت دو گونه نماتد ریشه گرهی ‭(Meloidogyne javanica, M. incognita) ‬روی رشد نهال زیتون.

نماتدهای مولد ریشه گرهی،‭spp. Meloidogyne ‬به عنوان یکی از مهمترین عوامل بازدارنده رشد و زوال زیتون میصباشند که به صورت مستقیم وغیر مستقیم خسارت قابل توجهی را بر این محصول وارد میصسازند. آلودگی اکثر باغات و بعضا نهالهای تولید شده در استانهای مختلف کشور به این عامل خسارتزا محرز گردیده است. این نماتد دارای گونه های زیادی است اما خسارت دو گونه ‭M. javanica‬، ‭M. incognita ‬روی زیتون اقتصادی میصباشد. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی برای دو گونه نماتد فوق الذکر به طور جداگانه، در ‮‭10‬ سطح جمعیت شامل تیمارهای: 0=1n، ‮‭200‬=2n، ‮‭400‬=3n، ‮‭800‬=4‭n ‬، ‮‭1600‬=5n، ‮‭3200‬=6n، ‮‭6400‬=7n، ‮‭12800‬=8n، ‮‭25600‬=9‭n ‬و ‮‭51200‬=‮‭10‬‭n ‬لارو سن دو در ‮‭2000‬ گرم خاک با پنج تکرار روی رقم زرد زیتون، در گلخانه موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، در شرایط ‮‭12‬ ساعت روشنایی و ‮‭12‬ ساعت تاریکی در دمای ‮‭26‬ درجه سانتی گراد به مدت ‮‭13‬ ماه اجرا گردید. تجزیه واریانس داده ها در نرم افزار ‭SAS ‬و تحلیل نتایج با استفاده از مقایسه میانگین های تیمارهای مختلف با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن انجام شد. با توجه به مقایسه پارامترهای رشدی گیاه و فاکتور تولید مثل نماتد گونه ‭M. javanica ‬در تیمارهای مختلف و با شاهد بدون نماتد، اکثر شاخص های رشدی گیاه در تیمار ‮‭200‬ نماتد در ‮‭2000‬ گرم خاک (2‭n) ‬نسبت به تیمار شاهد (1‭n) ‬در سطح %1 تفاوت معنی داری داشت بطوریکه اندام های هوایی تا ‮‭78/03‬ % نسبت به شاهد کاهش رشد نشان دادند، بنابراین بنظر می رسد آستانه خسارت اقتصادی این گونه روی رقم زرد زیتون ‮‭10‬ نماتد در ‮‭100‬ گرم خاک با نرخ تکثیر ‮‭207/42‬ می باشد. از علایم خسارت ایجاد شده توسط گونه ‭M. javanica ‬روی نهالصهای رقم زرد زیتون در این آزمایش می توان به کاهش طول اندام های هوایی، کاهش قطر شاخه اصلی، کاهش درصد رشد اندام های هوایی، کاهش وزن تر و خشک اندام های هوایی، کوتاه ماندن میان گره ها و کوتولگی گیاه، افزایش تعداد شاخه های فرعی و کاهش طول ریشه اشاره کرد. در مورد گونه ‭M. incognita ‬در تیمارهای ‮‭200‬=2n، ‮‭400‬=3n، ‮‭800‬=4‭n ‬، ‮‭1600‬=5n، ‮‭3200‬=6n، ‮‭6400‬=7n، ‮‭12800‬=8‭n ‬پارامترهای رشدی در سطح %1 تفاوت معنی داری با تیمار شاهد (1‭n) ‬نداشتند اما برخی از پارامترهای رشدی مانند نسبت طول شاخه اصلی به تعداد گره های آن (کوتولگی) در تیمارهای با جمعیت بالاتر تلقیح شده نماتد (تیمارهای ‮‭25600‬=9‭n ‬و ‮‭51200‬=‮‭10‬‭n ) ‬در سطح %5 با تیمار شاهد تفاوت معنی داری نشان دادند. واژگان کلیدی: زیتون، عملکرد، نماتدهای ریشه گرهی‭: Meloidogyne javanica‬، ‭M. incognita