بررسی اثرات پخش سیلاب بر روند تغییرات میزان نفودپدیری خاک در ایستگاه پخش سیلاب سبزوار

ایستگاه پخش سیلاب سبزوار در منطقه خشک با سیلاب های فصلی فراون واقع شده است. به طوری که عمل پخش سیلاب باعث نهشته شدن رسوبات و نفوذ مواد محلول و ریزدانه همراه سیل در آبرفت های مورد نظر شده است.و به مرور زمان سبب تغییراتی درخصوصیات خاک عرصه پخش سیلاب شده است. یکی از این تغییرات کاهش میزان نفوذپذیری پهنه هایی است که از سیلاب رودخانه های موجود حوضه بهره می گیرند. در شبکه های پخش سیلاب و سیستم های تغذیه مصنوعی رسوبگذاری، مهمترین مانع نفوذ آب در خاک و رسیدن آن به سفره آب زیرزمینی است.کاهش نفوذپذیری خاک به عواملی چون غلظت مواد معلق، سرعت نفوذ اولیه، خصوصیات فیزیکی خاک و کیفیت سیلاب بستگی دارد. به نظر می رسد در طول زمان در اثر ورود رسوبات ریزدانه به شبکه های پخش سیلاب، راندمان این طرح ها کاهش یافته و بعد از مدت زمانی عملا کارآیی خود را از دست بدهند. هدف اصلی این تحقیق بررسی اثرات رسوب نهشته شده بر میزان و روند تغییرات نفوذپذیری تحت تاثیر عملیات پخش سیلاب می باشد. در این تحقیق با استفاده از استوانه های مضاعف با روش مثلثی نفوذپذیری سطحی خاک در عرصه رسوب گذاری شده و شاهد اندازه گیری شد.سپس به منظور تجزیه و تحلیل نتایج و مقایسه اثرات پخش سیلاب برنفوذپذیری عرصه پخش سیلاب نسبت به شاهد از روش آماری فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی استفاده گردید. همچنین به منظور مقایسه میانگین اثرات اصلی پخش سیلاب و اختلاف بین نوارهای مختلف پخش از روش مقایسه میانگین دانکن در سطح %5 استفاده شد. لازم به ذکر است مقادیر شاهد (عدم پخش) در سال اول برای مقایسه با تمام نمونه ها در سالهای مختلف پخش در نظر گرفته شده است. نتایج به دست آمده بیانگر این واقعیت است که پس از هفت بار سیلگیری (پخش سیلاب ) در مدت پنج سال اجرای طرح(‮‭1385-1381‬)، میزان متوسط نفوذ پذیری از‮‭14/93‬ به ‮‭5/1‬ سانتی متر بر ساعت کاهش یافته است. کاهش نفوذپذیری با استفاده از تجزیه واریانس در سطح یک درصد معنی دار است. متوسط درصدکاهش میزان نفوذپذیری پهنه پخش سیلاب نسبت به شاهد در سال اول 4/،‮‭14‬ سال سوم 8/،‮‭47‬ سال چهارم ‮‭40/1‬ وسال پنجم ‮‭65/84‬ درصد می باشد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس عمق، سیلاب و عمقا سیلاب فقط عمق رسوب در سطح یک درصد معنی دار می باشد یعنی با افزایش عمق رسوب میزان نفوذپذیری کاهش یافته است. بر اساس معادله همبستگی ‮‭93‬ درصد کاهش میزان نفوذپذیری به عمق رسوب بستگی دارد. نفوذپذیری پهنه پخش سیلاب آبخوان سبزوار پس از پنج سال اجرای طرح و هفت بار سیل گیری نسبت به شاهد ‮‭66‬ درصد کاهش یافته است. اثرات پخش سیلاب در خصوص تعدیل و اصلاح بافت خاک اراضی آبرفتی و درشت دانه در مجموع مثبت ارزیابی می گردد. اما از آنجا که میزان رسوب سیلاب نسبتا زیاد است، لذا رسوب نمودن املاح ، بتدریج موجب کاهش نفوذپذیری عرصه پخش سیلاب می باشد.بنابراین ،به منظور افزایش کارآیی وعمر مفید پروژه ،اجرای عملیات آبخیزداری به منظور کاهش میزان رسوب سیلاب ها پیشنهاد می گردد. کلمات کلیدی: پخش سیلاب، خاک، رسوبگذاری، سبزوار، نفوذپذیری