بررسی الگوی استفاده از اراضی در استان های جنوب ایران

برای کاهش اثرات محیطی و اقتصادی فرسایش که ناشی از سو مدیریت در استفاده از اراضی است، نیاز به تدابیری در حوزه های آبخیز می باشد. اگرچه متوقف کردن کامل فرسایش خاک تا حد شرایط طبیعی امکان پذیر نیست ولی مهار آن در حوزه های آبخیز و در قالب طرح های مدیریت جامع منابع آب و خاک یک نیاز مبرم است. خصوصا این که متاسفانه اجرای طرح های آمایش سرزمین در کشور هنوز میسر نشده و با چالش های بزرگی روبه رو می باشد. این امر مدیران حوضه را قادر می سازد تا از بین ترکیبات متنوع کاربری اراضی، گزینه بهینه طوری انتخاب شود که با وضعیت موجود، علاوه بر کاهش فرسایش و رسوب، درآمد مناسبی را برای ساکنین حوضه به ارمغان آورد. در این تحقیق که در سطح ملی و در دو استان جنوبی فارس و بوشهر صورت گرفت، انواع مختلف مدیریت اراضی، به هم راه درآمد خالص ناشی از آن مشخص و میزان فرسایش و رسوب دهی، در هر یک از آن ها محاسبه و به عنوان داده های ورودی مورد استفاده قرار گرفت. به منظور رسیدن به توسعه و به کارگیری روشی به منظور ترسیم الگوی بهینه استفاده از اراضی برای حداقل فرسایش و رسوب، و افزایش درآمد کاربران با استفاده از مدل برنامه ریزی چند هدفی متناسب با شکل توابع هدف و محدودیت ها گزینه های بهینه تعیین و ارایه شد. این پروژه مقدمه ای برای تعیین الگوی بهینه کاربری و استفاده از منابع موجود در حوزه های آبخیز کشور خواهد بود. تعیین سطح بهینه کاربریصها در این تحقیق با استفاده از مدل برنامهصریزی خطی در سه گزینه وضعیت کنونی کاربری ها، وضعیت کنونی کاربریصها هم راه با اعمال مدیریت و وضعیت استاندارد کاربریصها صورت گرفت. نتایج نشان داد که سطح کاربریصها در حال حاضر برای کمینهص کردن فرسایش و بیشینهص کردن سودصدهی، بهینه نبوده و مدیریت خوبی در آن ها اعمال نمیصشود و در نتیجه برای رسیدن به شرایط بهینه نیازمند تغییرات است. نتایج حاصل از بهینه سازی در استان فارس نیز در شرایط بهینه سطح اراضی باغی ‮‭377/1‬ درصد افزایش، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی ‮‭72/78‬ درصد کاهش و سطح اراضی کشت دیم ‮‭80/3‬ درصد کاهش می یابد. نتایج نشان داد که در صورت بهینه سازی کاربری اراضی در شرایط فعلی و بدون اعمال مدیریت اراضی، میزان فرسایش خاک و سوددهی کل حوضه به ترتیب ‮‭3/7‬ درصد کاهش و ‮‭162/63‬ درصد افزایش، در صورت اعمال مدیریت اراضی در داخل سطوح فعلی کاربری ها، به ترتیب ‮‭37/27‬ درصد کاهش و ‮‭205/71‬ درصد افزایش و در شرایط استاندارد کاربری ها، به ترتیب ‮‭53/2‬ درصد کاهش و ‮‭207/98‬ درصد افزایش می یابد. در استان بوشهر در شرایط بهینه سطح اراضی باغی‮‭832/66‬ درصد افزایش، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی ‮‭62/45‬ درصد کاهش و سطح اراضی کشت دیم نیز ‮‭20/37‬ درصد کاهش، تغییر می یابد. هم چنین،، نتایج حاصله از میزان سود و فرسایش نشان داد که درصورت بهینه سازی کاربری اراضی، میزان فرسایش در شرایط فعلی، با اعمال مدیریت اراضی در کاربری های فعلی و در شرایط استاندارد به ترتیب 3/،‮‭31/7 5‬ و ‮‭43/4‬ درصد کاهش و میزان سود به ترتیب ‮‭73‬/،‮‭242/57 47‬ و ‮‭242/57‬ درصد افزایش می یابد. واژه های کلیدی: آنالیز حساسیت، استان های جنوب ایران، برنامه ریزی خطی، بهینه سازی، کاربری اراضی، مدیریت اراضی