پایش و ارزیابی روش های احیایی مراتع گرمسیری استان کرمانشاه

مراتع علاوه بر تولید علوفه، نقش کلیدی در پایداری محیط زیست، حیات وحش، تولید محصولات فرعی از جمله گیاهان دارویی، تنوع زیستی، حفاظت آب و خاک، کاهش گازهای گلخانه ای و صنعت گردشگری دارند. با این وجود، شیوه های غلط بهره برداری، به ویژه تغییر کاربری مرتع، چرای مفرط و آتش سوزی منجر به تخریب شدید مراتع گشته که در مناطق گرمسیری به دلیل فشار مضاعف عوامل تخریب شدیدتر است. هدف از این تحقیق که در منطقه قصرشیرین انجام شده است، ارزیابی و اثر بخشی عملیات مختلف اصلاح مراتع بر بهبود پوشش گیاهی و کیفیت خاک بود. این اقدامات در قالب تیمارهای فارو- بوته کاری- قرق (تیمار اول)، پیتینگ-بوته کاری- قرق (تیمار دوم)، مدیریت سیستم چرا (تیمار سوم) و شرایط بهره برداری متداول (تیمار چهارم یا شاهد) مورد ارزیابی قرار گرفت. مشخصات پوشش گیاهی مرتع شامل وضعیت، گرایش، زیتوده و ظرفیت مرتع در چهار تیمار با استفاده از روش ترانسکت و پلات اندازه گیری شد. همچنین خاک لایه سطحی (0 تا 10 سانتی متر)مورد آزمایشات برای تعیین بافت، آهک کل، اسیدیته، هدایت الکتریکی و کربن آلی انجام قرار گرفت. تجزیه آماری داده ها نشان داد که مقدار علوفه تولیدی در تیمارهای مختلف با هم تفاوت معنی داری داشتند، بطوریکه بیشترین تولید علوفه 551 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار عملیات پیتینگ است و کمترین مقدار 196 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار شاهد است. همچنین وضعیت و گرایش مرتع تحت عملیات پیتینگ خوب و مثبت ارزیابی شد در حالی که در مرتع شاهد ضعیف و ضعیف تعیین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که کربن آلی خاک تیمارهای فارو، پیتینگ، سیستم چرایی و شاهد به ترتیب 82/0، 90/0، 68/0 و 38/0 درصد بود که در تیمارپیتینگ از همه بیشتر بود و در تیمار شاهد بطور معنی داری از همه کمتر بدست آمد. بنابر نتایج این اقدامات اصلاح و توسعه مراتع به ترتیب اهمیت برای افزایش پوشش گیاهی، بهبود ظرفیت مرتع و ذخیره کربن آلی خاک عبارتند از فارو، پیتینگ، سیستم چرایی و شاهد هستند. این روند در شرایط تخریب روزافزون مراتع گرمسیری منطقه مورد مطالعه اهمیت دارد؛ و قرار گیری آن بر روی سازند مارنی آغاجاری با مقدار زیاد سیلت خاک زمینه حساسیت خاک به فرسایش آسیب پذیر بوده و با تخریب پوشش گیاهی و بهره برداری نامناسب در این مناطق شرایط برای بروز و ظهور اشکال فرسایش آبی و بادی و بیابانزایی را فراهم آورده که نهایتا به ایجاد کانون های داخلی گرد و غبار (ریزگرد) تبدیل خواهد شد.واژه های کلیدی:آغاجاری،پیتینگ، سیستم چرایی، فارو، قصرشیرین