بررسی و پایش اکولوژیک محدوده مصب رودخانه های استان گیلان

دریای خزر بعنوان بزرگترین دریاچه لب شور دنیا با یک حوزه آبی محدود و قاره ای و بخاطر موقعیت جغرافیایی و موجودات زنده ارزشمند، یکی از منحصر به فردترین دریاچه های بسته جهان بشمار میرود. قسمت اعظم آبزیان دریای خزر را بی مهرگان کفزی تشکیل می دهند که در برنامه فرابینی زیستی می توانند مورد استفاده قرار گیرند. ارزیابی کیفی محیط های آبی از مهمترین کاربرد بی مهرگان آبزی بشمار رفته در حالیکه در اکوسیستم دریای خزر و مناطق ساحلی، این موجودات بندرت مورد مطالعه قرار گرفته اند. در این بررسی از مصب رودخانه های آستارا، چله وند، لمیر، حویق، شیرآباد، خطبه سرا، لیسار،کرگانرود، ناورود، نوکنده، چاف رود، انزلی، امیرکنده، سفید رود، حشمت رود ، لنگرود ، پل رود و چابکرود طی فصول پاییز 1387، زمستان 1387، بهار 1388، تابستان 1388 و پاییز 1388 نمونه برداری بعمل آمد. در آزمایشگاه گروه های کفزیان تا حد جنس یا گونه شناسایی شدند. در تجزیه و تحلیل مناطق و زیستگاه های مورد بررسی نمایه های اکولوژیک که در پروتکل ارزیابی زیستی ذکر شده شامل شاخص های تنوع گونه ای شانون و شاخص زیستی هیلسنهولف استفاده گردید. در این بررسی 69 جنس از بی مهرگان کفزی متعلق به 36 خانواده، 16 رده یا راسته جانوری شناسایی گردید. بیشترین حضور جنس ها متعلق به خانواده Chironomidae به تعداد 26 جنس بوده ، درحالی است که بقیه خانواده ها شامل 43 جنس بودند. ه . بررسی فراوانی موجودات در فصول مختلف نشان داد که خانواده شیرنومیده از راسته دوبالان (Diptera) بیشترین درصد نمونه های مشاهده شده را داشتند (با میانگین 35 درصد) راسته های دو جورپایان(Amphipoda) و دو کفه ای ها (Bivalvia) با میانگین 2/8 درصد فراوانی در رتبه بعدی قرار داشتند. اگرچه پر تاران (Polychaeta) در برخی فصول و در برخی مناطق از درصد بالایی (تا 25%) برخوردار بودند، ولی بطورکلی به همراه کم تاران (Oligochaeta)، و کوماسه ها (Cumacea) از فراوانی کمتری داشتند. همچنین Plecoptera بندرت در برخی ایستگاه ها حضور قابل توجهی داشته است در شمای کلی تعدادی از جنس های مشاهده شده از فراوانی بیشتری بر خوردار بودند. جنس Stenogammarus از دوجور پایان، از تراکم بالایی در هر چهار فصل برخوردار بوده ضمن آنکه جنسهای خانواده Chironomidae همچون Eukifferiella ،Cricotopus از پاییز 1387 تا بهار 1388 فراوانی بالایی داشتند. حضور فراوان کرمهای کم تارLimnodrilus و Streblospio از زمستان 1387 تا بهار 1388 قابل توجه بوده است و بالاخره فراوانی بالای نرم تن Cerastoderma در بهار و تابستان 1388 مشهود بود. مقادیر تنوع درمناطق مختلف در اکثر فصول تفاوت معنی داری نشان دادند. مقایسه مقادیر تنوع در ایستگاه های مورد بررسی نیز تفاوت معنی دار آنها را در فصول مختلف نشان داده است. بررسی ایستگاه ها با استفاده از شاخص زیستی هیلسنهولف نشان داد که طی بهار 1388 بیشتر ایستگاه ها دارای کیفیت مطلوب و در زمستان 1387 تعداد زیادی از ایستگاه ها دارای کیفیت متوسط تا خیلی ضعیف بودند. بطورکلی کیفیت مطلوبتر ایستگاه های داخل دریا با سایر ایستگاه ها مشهود بوده است.کلمات کلیدی : مصب رودخانه ها – ماکروبنتوزها – نمایه های اکولوژیک - دریای خزر