ارزیابی تحمل سرمای ژنوتیپ های گندم نان امیدبخش در شرایط مزرعه ای و محیط کنترل شده

گندم نان (Triticum aestivum L.) با توجه به نقش آن در تامین غذا در دنیا از نظر سطح کشت رتبه اول و از نظر میزان تولید رتبه دوم محصولات زراعی را در جهان بخود اختصاص داده است. در ایران نیز گندم سهم عمده ای را در تامین غذای روزانه مردم در تهیه نان دارا ست. علیرغم سازگاری وسیع به شرایط محیطی مختلف، در مناطق سردسیر سرمازدگی طی زمستانگذرانی با ایجاد خسارت کاهش عملکرد معنی داری را در مزارع گندم دیم سبب می گردد. از جمله در سال 94 سرمای منفی 6 درجه در اوایل اردی بهشت ماه خسارت قابل توجهی در مزارع غلات در غرب و شمال غرب کشور بجا گذاشت. به منظور بهبود سطح تحمل سرما در ارقام جدید گندم در این تحقیق تعداد 66 لاین الیت شرکت کننده در آزمایشات یکنواخت مناطق سرد 20thERWYTC، 21thERWYTC و 22thERWYTC از نظر زمستانگذرانی در شرایط مزرعه و در جعبه های بتونی با رفع پوشش برف و نیز از نظر تحمل سرمای دیررس بهاره مورد ارزیابی قرار گرفتند. این تحقیق نشان داد که اغلب ژنوتیپ های گندم زمستانه و بینابین در صورت رعایت تاریخ کشت توصیه شده از زمستانگذرانی مطلوبی برخوردارند. ژنوتیپ های گندم مورد مطالعه در باکس های بتونی با کنار زدن برف زمستانی خسارت سرمای شدیدی را متحمل شده و تنوع بیشتری را نیز نشان دادند. در این بررسی ژنوتیپ های گندم فارغ از نوع تیپ رشد در اثر سرمای دیررس بهاره دچار خسارت شدند. در تیمارهای سرمای دیررس بهاره به مدت 24 و 48 ساعت تنوع بیشتری مشاهده شد ضمن اینکه اثرات متقابل معنی داری بین ژنوتیپ های گندم و سطوح مختلف دوره های زمانی سرمادهی وجود داشت. در تیمار 72 ساعت ژنوتیپ های مورد ارزیابی به شدت دچار خسارت شده و تنوع کمی در بین ژنوتیپ های گندم ملاحظه گردید. این بررسی وجود تنوع ژنتیکی در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه را از نظر قابلیت زمستانگذرانی در شرایط مزرعه ای مناطق سردسیر و نیز از نظر تحمل سرمای دیررس بهاره نشان داد که می تواند در اصلاح و معرفی ارقام جدید با سطح تحمل بالاتر نسبت به سرما مورد بهره برداری قرار گیرد.واژه های کلیدی: گندم نان، تحمل سرما ، نیاز بهاره سازی، کشت دیم، یخبندان، سرمای دیررس بهاره