تغییرات مکانی و زمانی غلظت فلزات سنگین حمل شده توسط رسوبات معلق در بازه وسطی رودخانه دز

آلودگی خاکهایکیازمعضلات مهم جنوب غربی کشور ایران است که ناشی از ریزش مقادیر زیادی مواد منفجره در طی جنگ تحمیلی و آتش سوزی چاههای نفت کویت میباشد. تحقیقات گذشته پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری این موضوع را نشان دادهاست. یکیاز مهمترین وخطرناکترین آلودگیها، غلظت بالاتر برخی از عناصر سنگین حاصل از بحرانهای مذکور در خاکهای چند منطقه در خوزستان است. فلزات سنگین معمولا جذب ذرات رسوب وجود در خاک هستندو باافزایش عمق مقدار آنها کاهش می یابد. یکیاز این مناطق، اطراف دزفول و اندیمشک میباشد که رودخانه دز از آنجا عبور میکند. خاکهای سطحی آلوده در شرایط بارانی در معرض فرسایش قرار می گیرند. به این ترتیب ذرات رسوب که به صورت انتخابی جدا می شوند ممکن است حامل مقدار بیشتری از فلزات سنگین بوده و سبب آلوده کردن آبها شوند. به عبارت دیگر،اگرچه رسوبات معلق مهمترین آلاینده آبهای جاری هستند، وجود فلزات سنگین جذبی خطرات آنها را دو چندان میکند. بدیهی است مقدار جریان رودخانه درمواقع سیلابیافزایشیافتهوبنابراینممکناستغلظتبالایرسوباتمعلقوبالطبعغلظتفلزاتسنگینمخاطرهراجدیتر کند. مساله اساسی ای نپروژه تحقیقاتی، پایش و بررسی رسوب معلق و فلزات سنگین حمل شده در قسمتی از رودخانه دزپایی نتر از سد شهید عباسپور تا محل اتصال شرایط و اثر جریانات ورودی از دو سرشاخه مهم بالارود و کهنک است که در این فاصله به دز می ریزند. در این پژوهش قریب ‮‭40‬ نمونه آب و رسوب در دوره های کم آبی و دو رویداد سیلاب از ایستگاه های دوکوهه روی بالارود و زورآباد روی کهنک و دزفول و حرمله روی دز برداشت شد. پس از جدا کردن رسوب، تعدادی از نمونه ها به آزمایشگاه ارسال گردید و با استفاده از دستگاه پلاسمای جفتی انتقالیمقدار عناصر موجود از جمله عناصر سنگین در حد قسمت در میلیون اندازه گیری شد. تجریه و تحلیل نتایج حاکی از آن است که مطابق استاندارد خاک سازمان حفاظت محیط زیست حداقل در چند نمونه رسوب جمع آوری شده، هیچ یک از عناصر اندازه گیری شده از دیدگاه کشاورزی آلاینده نیست. ولی از دیدگاه حفاظت محیط زیست، نمونه های رسوب معلق آنالیز شدهاز نظر سه فلزسنگین کرمبا مقادیر ‮‭96-88‬قسمت در میلیون، کبالت با مقادیر ‮‭22-20‬ قسمت در میلیون و نیکل با مقادیر ‮‭91-76‬ قسمت در میلیون آلودگی دارند. بنابراین می توان گفت که رسوبات معلق در حال حمل بازه های بین ایستگاه دوکوهه تا حرمله و کهنک تا حرمله از نظر سه فلز مذکور آلوده هستند. واژههایکلیدی: عناصر سنگین،رسوبمعلق،حوزه آبخیز،استانخوزستان، دز.