منشایابی رسوبات ناشی از هوازدگی و دگرسانی سنگ های آذرین و رسوبی با استفاده از رفتار ژیوشیمیایی عناصر نادر خاکی و فلزات سنگین

پدیده های دگرسانی وهوازدگی از عوامل طبیعی عمده رسوب زایی درسطح حوزه های آبخیز تلقی می گردند. از سوی دیگر همراه با تبدیل سنگ به خاک و رسوب، بخش قابل ملاحظه ای از عناصر از جمله عناصراصلی، نادر و نادر خاکی همراه با فلزات پایه و فلزات سنگین مهاجرت می نمایند. تا کنون منشا یابی رسوبات صرفا با استفاده از روش های تجربی و یا ایزوتوپ هایی همچون سزیم ‮‭137‬ صورت پذیرفته که متاسفانه همواره برسر نتایج وامکان پذیری این شیوه ها بحث ها وابهامات فراوانی مطرح بوده است. استفاده از الگوها و توزیع عناصر نادر خاکی ‭REE ‬و پراکنش فلزات سنگین در محیط های تحت پوشش سنگ های آذرین و غنی شدگی وتهی شدگی از برخی عناصر اصلی و کمیاب در محیط های سنگی رسوبی و دگرگونی می تواند روشی ارزان قیمت جهت تشخیص منشا رسوبات را در اختیار قرار دهد. وجود بیرون زدگی های مجزا و توام سنگ های آذرین، دگرگونی و رسوبی همراه با پدیده های متنوع هوازدگی و دگرسانی در شمال شهرکرد موقعیت مغتنمی است تا این تحقیق بدیع و نو به انجام رسد. دراین تحقیق با نمونه برداری از سنگ های سالم، دگرسان شده وهوازده ورسوبات حاصله درواحدهای آذرین ، دگرگونی، رسوبی وتلفیقی و انجام آزمایشات ‭ XRD ‬و‭ICP-MS ‬نمودارهای غنی شدگی وتهی شدگی عناصر نادر، نادرخاکی و فلزات پایه وسنگین سنگ های سالم، دگرسان شده و هوازده و رسوبات حاصله در هر واحد سنگ شناسی انطباق این نمودارها به عنوان مبنایی برای تعیین منشا رسوبات مورد استفاده قرار می گیرد. بر اساس نتایج این پژوهش، روبیدیوم و نیکل در سنگ های آذرین بازیک، استرانسیوم، سرب، نیوبیوم و زیرکونیوم درسنگ های آذرین حدواسط، اورانیوم، سرب، باریوم، تنگستن و نیوبیوم در سنگ های رسوبی آواری ریزدانه مثل شیل، نیکل در سنگ های رسوبی آواری متوسط تا ریز دانه مثل سیلت سنگ،تنگستن و زیرکونیوم در سنگ های رسوبی آواری متوسط دانه همچون ماسه سنگ ها و زیرکونیوم، روبیدیوم، وانادیوم، باریوم، کبالت، نیوبیوم و نیکل در سنگ های دگرگونی شدید همچون گنایس می توانند به عنوان ردیاب رسوبات مورد استفاده قرار گیرند. به علاوه در مقایسه دو پدیده هوازدگی و دگرسانی، قلع‭(Sn)‬، نیکل‭(Ni)‬، کبالت‭(Co)‬و کادمیوم ‭(Cd) ‬بسیار حساس به دگرسانی گرمابی و روی‭(Zn)‬، نیکل‭(Ni)‬، سرب‭(Pb)‬، مس‭(Cu) ‬و آرستیک‭( As) ‬حساس به هوازدگی می باشد وبنابراین می توانند درردیابی رسوبات مورداستفاده قرارگیرند. واژه های کلیدی: منشا یابی، رسوبات، هوازدگی، دگرسانی، رفتارژیوشیمیایی، عناصر