ویژگی های زیستی و شناسایی دشمنان طبیعی آفت چوب خوار زیتون ‭ Euzopherodes vapidella vapidella Mann, (Lepidoptera: Pyralidae) ‬در استان فارس

چکیده ویژگی های زیستی شب پره یام ‭Euzopherodes vapidell vapidella Mann ‬آفت جدید درختان زیتون ‭Olea europaea L. ‬طی سال های ‮‭1386‬ تا ‮‭1388‬ در استان فارس مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. این آفت در سال های اخیر، زیتون کاری های استان فارس به ویژه در منطقه فسا، کازرون، داراب و اطراف شیراز را مورد هجوم قرار داده است. پروانه های ماده تخم های خود را در محل زخم هرس، محل پیوند و شاخه های شکسته قرار می دهند. لاروها از همین نواحی به زیر پوست نفوذ نموده و از لایه کامبیوم تغذیه می نمایند. مراحل تکوین دوره لاروی و هم چنین شفیره در زیر پوست انجام می شود. پیشرفت آلودگی موجب زردی ، زوال و در مواردی سبب خشکیدگی درختان زیتون می گردد. باتوجه به این که اولین آلودگی از باغ های زیتون در شهرستان فسا گزارش گردید، ایستگاه منابع طبیعی و هم چنین باغ ‮‭300‬ هکتاری شرکت پیش گامان سازندگی فسا به عنوان محلی جهت انجام مطالعات انتخاب شدند.آفت زمستان را به صورت لاروهای سنین مختلف و به طور عمده لارو کامل در زیر پوست تنه درختان زیتون سپری نمود. اولین پروانه ها از دهه اول اسفند ماه به تدریج ظاهر و براساس مشاهدات حاصل از تله نوری، نسل های چهارگانه آن به ترتیب در اواسط فروردین، نیمه دوم تیر، اواخر شهریور و اواسط آذر مشاهده شدند. متوسط طول دوره رشد جنینی، مراحل لاروی و شفیره به ترتیب6-،‮‭18-23 5‬ و ‮‭7-9‬ روز به طول انجامید. نسبت جنسی نر به ماده در آزمایشگاه و طبیعت‮‭1/4‬ به 1 برآورد شد. طول عمر حشرات کامل نر و ماده به ترتیب 7 و 5 روز تعیین شدند. در این تحقیق ویژگی های شکل شناسی آفت، میزان تخم گذاری، ابعاد بدن و قطر کپسول سر لاروهای سنین مختلف و هم چنین ابعاد بدن شفیره ها وحشرات کامل بررسی شد. گونه ای زنبور پارازیتویید از جنس ‭Apanteles ‬و از خانواده ‭Braconidae ‬از لاروهای این آفت جدا گردید. هم چنین سه گونه مورچه به عنوان شکارگر لاروهای این آفت در برخی باغ های زیتون فعالیت تغذیه ای داشتند. هم چنین، به دلیل اختلاف های موجود از نظر درصد آلودگی ارقام مختلف زیتون به آفت چوب خوار، شش رقم زیتون شامل شیراز، دزفول، روغنی، شنگه، زرد و فیشمی در یک طرح مشاهده ای با سه تکرار مقایسه شدند. ضمن استفاده از یک کادر ‮‭50‬ا‮‭50‬ میلی متری ناحیه آلوده تنه هر درخت پوست برداری و مراحل نابالغ آفت شمارش گردید. تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار ‭SAS ‬روش ‭GLM ‬و مقایسه میانگین ها به روش دانکن انجام شد. با انجام تجزیه واریانس ارقام مختلف زیتون از نظر آلودگی در سه کلاس شامل ارقام حساس (دزفول و فیشمی)، نسبتا حساس (شیراز و شنگه) و غیرحساس (زرد و روغنی) طبقه بندی شدند. توصیه می شود ارقام غیرحساس در برنامه مبارزه تلفیقی آفات مد نظر قرار گیرند. در این پژوهش چوب خوار زیتون به عنوان آفتی جدید برای زیتون های جهان معرفی و جنس ‭Euzopherodes ‬برای اولین بار از ایران گزارش گردید.. واژه های کلیدی ‭Euzopherodes vapidella vapidella Mann‬، زیست شناسی، پراکنش، مقاومت ارقام، زیتون، فارس، ایران