بررسی امکان رسیدگی جنسی پیش مولدین کپور ماهیان هندی در استخرهای خاکی

امروزه بررسی و فهم تغییرات سطوح هورمون های جنسی از عوامل موثر در موفقیت تولید مثلی و تعیین زمان مناسب برای انجام فرآیند های تکثیر در کارگاه های تکثیر و پرورش محسوب می شود. در این مطالعه تغییرات هورمون های استروییدی تستوسترون ‭(T) ‬و ‮‭17‬بتا استرادیول ‭(E‬2) در جنس ماده و هورمون تستوسترون ‭(T) ‬در جنس نر انواع کپور ماهیان هندی به نام های کاتلا ‭(Catla catla) ‬مریگال‭(Cirrhinus cirrhosus) ‬و روهو ‭(Labeo rohita) ‬به صورت فصلی از تیرماه ‮‭1389‬ تا خردادماه ‮‭1390‬ در شرایط اقلیمی استان های گیلان و خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تعیین مقادیر هورمون های مذکور در پلاسما، نمونه برداری فصلی از ‮‭40‬ عدد ماهی مولد کاتلا که با نسبت جنسی ‮‭1:1‬ در 3 استخر خاکی ذخیره سازی شده بودند، صورت پذیرفت. در هر فصل از ‮‭10‬ عدد ماهی خون گیری (از طریق ساقه دمی) به عمل آمده و پس از انجام مراحل آزمایشگاهی سنجش هورمون به روش رادیوایمونواسی‭(RIA) ‬صورت پذیرفت. در استان خوزستان نتایج نشان داد حداقل میزان سطح هورمون تستوسترون در مولدین ماده کاتلا در تابستان با میانگین‮‭0/04 0/02‬ نانو گرم بر میلی لیتر و حداکثر آن در فصل زمستان با میانگین‮‭0/13 0/03‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود.حداقل میزان سطح هورمون تستوسترون در مولدین نر در تابستان با میانگین ‮‭0/06 0/02‬ نانو گرم بر میلی لیتر و حداکثر آن در فصل زمستان با میانگین ‮‭0/16 0/04‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود که بین میزان این هورمون در فصل زمستان با سایر فصول اختلاف معنی دار وجود دارد (‮‭0/05‬‭> P). ‬حداقل میزان سطح هورمون ‮‭17‬بتا استرادیول در مولدین ماده در فصل بهار با میانگین ‮‭85/50 16/68‬ نانو گرم بر میلی لیتر و حداکثر آن در فصل پاییز با میانگین ‮‭128/50 26/60‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود. میزان این هورمون در در فصل پاییز با فصل تابستان و همگی با فصول بهار و زمستان اختلاف معنی دار دارد (‮‭0/05‬‭> P). ‬همچنین در خصوص ماهی روهو در استان خوزستان میانگین هورمون ‮‭17‬ بتا استرادیول در ماهیان ماده در فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب ‮‭75 12/82‬/،‮‭2 13/66 107‬/،‮‭122/8 17/73 80‬ و ‮‭104/25 17/72‬ نانوگرم در میلی لیتر بود. میانگین میزان تستوسترون در ماهیان ماده در فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب ‮‭092 0/04‬/،‮‭05 0/02 0‬/،‮‭0/11 0/03 0‬ و ‮‭0/1 0/06‬ نانوگرم در میلی لیتر بدست آمد . میانگین هورمون تستوسترون در ماهیان نر در فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب ‮‭09 0/05‬/،‮‭05 0/07 0‬/،‮‭0/04 0/03 0‬ و ‮‭0/32 0/06‬ نانوگرم در میلی لیتر بود. میزان هورمون‮‭17‬بتا استرادیول در جنس ماده ماهی مریگال در فصل تابستان با مقدار ‮‭62/4 12‬ کمتربن و در فصل پاییز با مقدار‮‭301 28‬ نانوگرم در میلی لیتر بیشرین مقدار را به خود اختصاص داده بود . در این استان حداکثر درجه حرارت در فصل تابستان (‮‭29/88 1/42‬) و حداقل دما در فصل زمستان (‮‭14/63 0/47‬) مشاهده شد که هر فصل اختلاف معنی داری با سایر فصول داشت (‮‭0/05‬‭> P). ‬در استان گیلان نیز مقادیر هورمون تستوسترون برای ماهی روهو در فصول مختلف به ترتیب‮‭0/01 0/001‬ در فصل پاییز ‮‭03‬،/‮‭0/51 0‬ در فصل زمستان ‮‭0/44 0/01‬ در فصل بهار و ‮‭21 0/02‬/،0 در فصل تابستان در ماهی های ماده و هورمون‮‭17‬ بتا استرادیول نیز دارای مقادیر ‮‭189/3 9/21‬ در فصل پاییز ، ‮‭266/1 16/11‬ در فصل زمستان ‮‭663/15 23‬ در فصل بهار و ‮‭128/1 13/42‬ در فصل تابستان در جنس ماده بوده است. همچنین برای ماهی کاتلا هورمون تستوسترون در فصول مختلف به ترتیب ‮‭0/12 0/02‬ در فصل پاییز ، ‮‭0/38 0/01‬ در فصل زمستان ‮‭0/24 0/02‬ در فصل بهار و ‮‭16 0/01‬/ در فصل تابستان در ماهی های ماده و هورمون‮‭17‬ بتا استرادیول نیز دارای مقادیر‮‭96/5 2‬ در فصل پاییز ، ‮‭346/2 2/1‬ در فصل زمستان ‮‭658 8/1‬ در فصل بهار و ‮‭64/2 3/2‬ در فصل تابستان در جنس ماده کاتلا بوده است. این مقادیر برای ماهی مریگال در شمال کشور برای هورمون تستوسترون در فصول مختلف به ترتیب‮‭0/04 0/01‬ در فصل پاییز ، ‮‭0/11 0/03‬ در فصل زمستان ‮‭0/15 0/02‬ در فصل بهار و ‮‭0/15 0/03‬ در فصل تابستان در ماهی های ماده و هورمون‮‭17‬ بتا استرادیول نیز دارای مقادیر ‮‭204 11/5‬ در فصل پاییز ، ‮‭259 12‬ در فصل زمستان ‮‭8 41‬/،‮‭871‬در فصل بهار و ‮‭182/1 8/2‬ در فصل تابستان در جنس ماده بدست آمد.. نتایج نشان داد که در بسیاری از موارد در اقلیم های شمال و جنوب با شروع افزایش در جه حرارت بر میزان هورمون های استرادیول و تستوسترون در هر سه گونه افروده شده که این موضوع عمدتا در انتهای فصول زمستان و بهار قابل مشاهده است. در مجموع، نتایج به دست آمده رسیدگی جنسی و آمادگی مولدین برای تکثیر دراواخر زمستان و اوایل بهار در شرایط اقلیمی جنوب کشور و فصول بهار و تابستان در شرایط اقلیمی شمال کشور را تایید می نماید. کلمات کلیدی: کاتلا،روهو ، مریگال ، تستوسترون ، ‮‭17‬ بتا استرادیول ، خوزستان، گیلان