مطالعه واکنش ارقام و لاین های پیشرفته نخود به سرمای بدون پوشش برفی در کشت پاییزه

این مطالعه به منظور بررسی تحمل ارقام و لاین های پیشرفته و امید بخش نخود دیم (‮‭13‬ ژنوتیپ به همراه شاهد جم) در برابر سرمای زمستانه و ارتباط بین صفات زراعی و تحمل به سرما در شرایط کنترل شده و مزرعه ای با استفاده از دو آزمایش طی سال زراعی ‮‭1389-90‬ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. آزمایش اول در شرایط طبیعی( کشت پاییزه تحت شرایط مزرعه) با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گردید. در آزمایش دوم، بذر ارقام و لاین های آزمایشی در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در جعبه های کشت بتونی به ارتفاع 1 متر از سطح خاک مزرعه کشت گردیدند. در طول فصل زمستان و در مواقع لازم با استفاده از پوشش های نایلونی از بارش برف بر روی بستر کاشت ممانعت بعمل آمد. پس از رفع خطر بارش برف و سرمای زمستانه در منطقه (در بهار) از میزان خسارت ژنوتیپ های آزمایشی بر حسب درصد یادداشت برداری شد. نتایج بررسی تحت شرایط مزرعه ای نشان داد که از نظر کلیه صفات مورد مطالعه (تعداد بوته زنده مانده بعد از سرمای زمستان، میزان خسارت در اولین و دومین سرمای شدید، تعداد روز از کاشت تا گل دهی و رسیدگی، طول دوره پرشدن غلاف ها، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملکرد زیست توده آفتاب خشک، عملکرد دانه در واحد سطح، شاخص برداشت و درجه باردهی)، بین ژنوتیپ های آزمایشی اختلافات معنی دار آماری وجود داشت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس آزمایش انجام شده در شرایط جعبه های بتونی نیز حاکی از وجود اختلاف بسی ار معنی دار آماری (‮‭01.0‬ ‭ p) ‬بین ژنوتیپ های آزمایشی از نظر تحمل به سرمای بدون پوشش برفی بود. لاین شماره 9 ‭(FLIP ‬‮‭84-00‬‭C) ‬با %‮‭87‬ درصد زنده مانی در شرایط مزرعه ای و%‮‭23‬ خسارت سرمای بدون پوشش برفی (‮‭20‬- درجه سانتی گراد به مدت دو روز) در بین ارقام و لاین های آزمایشی از تحمل مناسبتری نسبت به سایر ژنوتیپ های تحت بررسی برخوردار بود. بین میزان خسارت سرمای ارزیابی شده در شرایط کنترل شده و تعداد بوته زنده مانده بعد از سرمای زمستان در شرایط مزرعه ای همبستگی منفی و معنی دار آماری(‮‭56.0‬‭- =r) ‬وجود داشت. همچنین بین میزان خسارت سرمای ارزیابی شده در شرایط کنترل شده و ارزیابی میزان خسارت در اولین و دومین سرمای شدید در شرایط مزرعه ای همبستگی های مثبت و معنی دار آماری(‮‭05.0‬ ‭ p) ‬وجود داشت (‮‭50.0‬‭=r ‬و ‮‭56.0‬ ‭=r (. ‬جمع بندی نتایج نشان داد که بین نتایج اخذ شده از شرایط کنترل شده و شرایط مزرعه ای همخوانی موجود است و می توان روش کشت در بسترهای بتونی را به عنوان روشی جدید و قابل اعتماد برای ارزیابی و غربالگری ژرم پلاسم نخود در برابر سرما توصیه نمود. واژه های کلیدی: نخود، کشت پاییزه، غربالگری، تحمل به سرما