ارزیابی عکس العمل ارقام و لاین های پیشرفته گندم انتخابی از آزمایشات سال‭90-89 ‬دیم (اقلیم سرد - گرم) غلات نسبت به بیماری سیاهک پنهان پاکوتاه گندم با عامل ‭Kuh Tilletia controversa ‬در مناطق دیم کشور

سیاهک پنهان پاکوتاه با عامل ‭Kuhn Tilletia controversa ‬از بیماریهای گندم در مناطق مرتفع و سردسیر با پوشش برف زمستانی بخصوص نواحی غرب و شمال غرب کشور می باشد. بمنظور گزینش ژنوتیپ های مقاوم به این بیماری، تعداد ‮‭260‬ ژنوتیپ پیشرفته گندم دیم و 2 ژنوتیپ تریتیکاله نسبت به این بیماری در مراغه و کردستان به مدت یکسال مورد مطالعه قرار گرفتند. 8گرم از بذر هریک از ارقام ولاینها به نسبت وزنی ‮‭10‬ در هزار با اسپور زنده جدایه قارچ عامل بیماری جمع آوری شده از محل های اجرای آزمایش آغشته شده و هر رقم/ لاین در دو خط یک متری به فاصله ‮‭30‬ سانتی متر کشت گردید. در طول دوره رشد مراقبت های زراعی بعمل آمد و پس از رسیدن گندم، خوشه های سالم و آلوده شمارش و درصد آلودگی و عکس العمل هریک از لاین ها نسبت به بیماری مشخص شد. بدلیل تغییرات شدید آب و هوایی و عدم پوشش برف زمستانی در در هر دو منطقه، هیچ گونه آلودگی به این بیماری بر روی ژنوتیپ های مورد مطالعه مشاهده نگردید. از آنجاییکه ارتباط نزدیکی بین عامل بیماری سیاهک پنهان معمولی و پاکوتاه است و بیماریزایی قارچهای سیاهک پنهان معمولی و سیاهک پنهان پاکوتاه در گندم با ژن های یکسانی تنظیم می شود لذا انتخاب براساس عکس العمل این ژنوتیپ ها نسبت به سیاهک پنهان معمولی انجام گرفت. نتایج نشان داد که تعداد ‮‭135‬ ژنوتیپ در هر دو منطقه اجرای آزمایش (مراغه و کردستان)، با میزان آلودگی بین 0 تا %5 نسبت به بیماری سیاهک پنهان معمولی مقاوم می باشند و استفاده از این ژنوتیپ ها برای ایجاد ارقام مقاوم در برنامه های به نژادی مفید بوده و در صورت داشتن صفات مطلوب زراعی بعنوان رقم مقاوم قابل معرفی می باشند. عدم آلودگی به سیاهک پاکوتاه نشانگر مقاومت این ژنوتیپ ها نبوده و لازم است مورد بررسی مجدد قرار گیرند. واژه های کلیدی: سیاهک پنهان پاکوتاه- گندم دیم - مقاومت ‭- Tilletia controversa Dwarf bunt