جلوه های عدالت ترمیمی در حقوق کیفری ایران

عدالت ترمیمی به عنوان الگوی مقابل یا هم زیست با عدالت کیفری سنتی از دهه هفتاد قرن بیستم مورد توجهقرار گرفته است. این مکتب با تکیه بر یک ایدئولوژی نوین یعنی بزه دیده محوری پا به عرصه وجود گذاشت.در این رویکرد ، عدالت ترمیمی عبارتست از: احیای حقوق بزه دیده و ایجاد زمینه مشارکت فعال وی و جامعهدر فرایند اجرای عدالت و به جای مجازات بزه کار ،بر حل و فصل مشکلات ناشی از جرم ، تأکید دارد. چرا کهاین قربانی است که در درجه اول از جرم آسیب می بیند لذا باید آسیب های او جبران و ترمیم شود.بدیهی استآسیب های قربانی جرم،لزوماً تنها زیان مادی و حتی معنوی نیست بلکه زیان های عاطفی و جریحه دار شدناحساسات او اهمیت ویژه ای دارد. در این فرایند،جرم، اقدامی علیه فردی دیگر یا اجتماع تلقی می شود نهاقدامی علیه دولت مسائل و مشکلات ناشی از اجرای عدالت کیفری سنتی (عدالت کیفری مبتنی بر سزادهی وبازپروری) و از جمله عدم توجه کافی به حقوق و جایگاه بزه دیدگان واجتماع و به طور کلی مصادره عدالت ازطرف دولت ها و انتقادها و ایرادهای وارد بر آن، زمینه ساز ظهور عدالت ترمیمی و استفاده از برنامه ها و روشهای اجرای آن در بسیاری از کشورهای جهان گردید.هدف از این پژوهش پرداختن به رویکردهای ترمیمیموجود در قانون آیین دادرسی کیفری است. برخی از این رویکردها همانند میانجیگری، تعویق تعقیب و تعلیقتعقیب دارای جلوه های ترمیمی تام است و برخی دیگر، از قبیل ترک تعقیب، بایگانی پرونده، دارای جلوه هایترمیمی هستند. در این میان برخی از حقوقدانان بر این باورند که نهادی همچون درخواست ترک تعقیب دارایرویکرد ترمیمی ناب است. لیکن به نظر می رسد با تاکید بر دو اصل فرآیندگرا بودن و لزوم نتیجه ترمیمیداشتن رویکردهای ترمیمی، این رویکرد و رویکردهای مشابه آن، رویکردهای نیمه ترمیمی هستند.

Keywords:

عدالت ترمیمی , پیش دادرسی , میانجیگری , تعلیق تعقیب , فرآیندگرایی , برآیند ترمیمی